Skip to Content

Arnhem; Bezienswaardigheden & Activiteiten

Arnhem; Bezienswaardigheden & Activiteiten

Arnhem is de hoofdstad van de provincie Gelderland. De stad ligt aan de rivier de Neder-Rijn, de IJssel en de Sint-Jansbeek. De stad ligt aan beide zijden van de Rijn. In de Tweede Wereldoorlog speelde Arnhem een belangrijke hoofdrol vanwege de luchtlanding en veldslag van de geallieerde troepen in september 1944, als onderdeel van Operatie Market Garden.

Op verschillende plekken in de stad markeren monumenten de plekken waar tijdens de oorlog hevig werd gevochten. Uiteraard heeft de stad veel meer te bieden dan alleen de herinneringen aan de oorlog. De bekende dierentuin, leuke musea en een leuk centrum. Ik ga jullie er van alles over vertellen.

Bezienswaardigheden Arnhem

Verschillende delen van Arnhem zijn een beschermd stadsgezicht: Geitenkamp, Mussenberg, Patrimoniumbuurt-Vogelwijk, Sonsbeekkwartier-Noord, Sonsbeekpark e.o., Spijkerkwartier / Boulevardkwartier en Van Verschuerwijk. Verder zijn er in Arnhem honderden rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten, en een aantal oorlogsmonumenten.

Korenmarkt

Arnhem; Bezienswaardigheden & Activiteiten - Reisliefde

De Korenmarkt behoort door de vele horecagelegenheden en terrasjes tot de bekendste uitgaansgebieden in Arnhem en biedt plaats aan verschillende evenementen. Met Koningsdag en Hemelvaart vinden op de Korenmarkt evenementen plaats.

Al in de dertiende eeuw had Arnhem een omwalling, die in de loop der tijd werden versterkt met stadsmuren, poorten en torens. Dit heeft vooral gezorgd dat er markten, pakhuizen en logementen in het centrum ontstonden. Begin 19e eeuw besloot Koning Willem I dat Arnhem als een van de eerste steden zijn stadswallen mocht afbreken. Doordat Arnhem aangesloten raakte op de Rijn- en Hanzeweg heeft het gebied vooral een handelsfunctie gekregen. Vroeger heette de Korenmarkt de Nije Merckt (Nieuwe Markt). Dit was een graanmarkt sinds 1563. In 1845 besloot de Arnhemse gemeenteraad om de graankooplieden beschutting te geven bij hun handel. Op de Korenmarkt werd een open galerij gebouwd met koepeldak. In 1899 werd dit afgebroken om plaats te maken voor de Korenbeurs. Tot aan het begin van de Eerste Wereldoorlog vond de graanhandel plaats in dit gebouw. Ook was De Korenbeurs één van de tijdelijke opvanglocaties voor de vele Belgische vluchtelingen die naar Nederland kwamen. In 1916 werd de beurs in gebruik genomen door kunstvereniging Artibus Sacrum. Sinds 1973 was het een bioscoop van Focus filmtheater. In 2018 vertrok Focus naar een nieuw pand op het Audrey Hepburnplein. De Korenbeurs wordt vervolgens verbouwd tot een foodhal.

Op de Korenmarkt bevindt zich ook een voormalig Luthers kerkgebouw. De Lutherse kerk werd gebouwd op de locatie waar tot dan toe het huis Bontenburch had gestaan. In dit huis, dat steeds meer vervallen raakte, werd sinds 1657 Lutherse geloofsbijeenkomsten gehouden. Tijdens de Franse tijd in Nederland werd de kerk gebruikt als overnachtingplaats voor soldaten. In 1898 verliet de Lutherse gemeente de kerk en verhuisde naar een nieuwe kerk aan de Spoorwegstraat. Daarna is het gebruikt als graanpakhuis en horecagelegenheid.

Sabelspoort

Arnhem; Bezienswaardigheden & Activiteiten - Reisliefde

De Sabelspoort (ook wel Eusebiuspoort genoemd) is een stadspoort. De poort werd voor het eerst genoemd in 1357. Arnhem heeft ooit vier stadspoorten gehad. De Sabelspoort maakte deel uit van een burcht die omringd was door een hoge muur met schietgaten. Later werd de poort ook gebruikt om gevangenen en krankzinnigen in op te sluiten, waardoor hij ook wel de ‘Geckenpoort’ werd genoemd. In 1642 werd de poort gerestaureerd met een renaissancegevel aan de stadskant. In latere jaren werd de poort ingesloten door huizen, maar gedurende de Tweede Wereldoorlog en vooral tijdens de Slag om Arnhem waren deze huizen zo ernstig beschadigd dat ze na de bevrijding werden gesloopt en de poort vrij kwam te staan. Ook de poort zelf raakte zwaar beschadigd. In 1952 werd de poort herbouwd. Sindsdien maakt hij deel uit van het ernaast gelegen Provinciehuis van Gelderland.

Rijnkade

Arnhem; Bezienswaardigheden & Activiteiten - Reisliefde

De Rijnkade is een straat en kade in het centrum tussen de John Frostbrug en de Nelson Mandelabrug. De kade biedt horeca met terrassen tijdens de zomermaanden en als herinneringsplek van de Slag om Arnhem. De Rijnkade biedt plaats aan verschillende evenementen. Jaarlijkse evenementen zoals The Bridge to Liberation en Sinterklaas vinden op de Rijnkade plaats.

Aan de Rijnkade, tegenover de John Frostbrug, ligt het informatiecentrum Slag om Arnhem. De exploitatie en inrichting wordt verzorgd door het Airborne Museum. Bezoekers kunnen gratis voorwerpen bekijken en naar verhalen luisteren die te maken hebben met de slag om Arnhem. Ook met behulp van een 3D-presentatie kunnen bezoekers de landingen van de parachutisten, de opmars naar de brug, de nederlaag van de Britten en de vluchtelingenstroom die op gang kwam in Arnhem virtueel meemaken.

Het Jacob Groenewoudplantsoen is het herdenkingsplein rond de Slag om Arnhem bij de Rijnkade. In 2017 werd het verzetsmonument opnieuw vormgegeven en herplaats aan de Rijnkade in het Jacob Groenewoudplantsoen.

Aan de Rijnkade zijn twee rijksmonumenten gelegen, op de nummers 3 en tegenover 28. De eerste is een oorspronkelijk halfvrijstaande herenhuis dat in de periode rond 1860 gebouwd is. Het tweede is een voormalig spuisluis van het type duikersluis. Deze is gebouwd in de tweede helft 19e eeuw.

Park Sonsbeek

Park Sonsbeek is het bekendste park in de stad. Het is 67 ha groot en grenst in het noorden aan de parken Zijpendaal en Gulden Bodem. Deze drie parken sluiten nauw bij elkaar aan en zijn samen zo’n 200 ha groot. Het park is voor het overgrote deel beplant met een eeuwenoud beukenbos. Opvallend is het heuvelachtige karakter. Verder bevat het een grote diversiteit aan bomen en planten, zijn er een groot aantal vijvers, fonteinen en twee watervallen. Aan de rand van het park is in de voormalige Begijnenmolen sinds 2004 het Nederlands Watermuseum gevestigd. Daar vlakbij staat ook de De Witte Watermolen, de enige nog werkende watermolen van de tien die langs de St. Jansbeek hebben gestaan. In de schuur van de molen is het bezoekerscentrum Molenplaats Sonsbeek gevestigd.

Verder zie je een theehuis (de Palatijn), twee restaurants (de Boerderij en het Sonsbeekpaviljoen), een ijskelder uit de vroege negentiende eeuw en de Belvédère.

Het landgoed werd in 1821 gekocht door H.J.C.J. baron van Heeckeren. Hij ging door met de toen gebruikelijke tuinaanleg in Engelse landschapsstijl, waar de vorige eigenaar Theodorus baron de Smeth ook al mee bezig was geweest. Wegens geldproblemen verkocht de baron delen van het landgoed, waar nu drie wijken van Arnhem op gebouwd zijn. In het park staat het monument voor Hendrik Lorentz, onthuld door prinses Juliana.

Meer informatie vind je hier.

Huis Sonsbeek

Arnhem; Bezienswaardigheden & Activiteiten - Reisliefde

Huis Sonsbeek, gebouwd in 1744, is een landhuis gelegen op een heuvel met uitzicht op de stad Arnhem. Het gebouw wordt “De Witte Villa” of “Villa Sonsbeek” genoemd vanwege de witte façade, die vroeger overigens ook andere kleuren had. Sinds 1986 had het landhuis een meer museale functie en waren er regelmatig exposities. Van 1994 tot 2004 was Sonsbeek Art&Design erin gevestigd. Daarna een brasserie, restaurant en wijnlokaal.

Meer informatie vind je hier.

Duivelshuis

Arnhem; Bezienswaardigheden & Activiteiten - Reisliefde

Het Duivelshuis is een stadskasteel uit de 16e eeuw in het centrum van Arnhem. Het huis wordt tegenwoordig het Maarten van Rossum Huis genoemd en is onderdeel van het stadhuis. In het stadskasteel bevindt zich de werkkamer van de Arnhemse burgemeester. Recht tegenover het Duivelshuis zie je het provinciehuis van Gelderland.

Op deze plek stond ooit een stadsboerderij. Deze woning was eerder het bezit van Johan Mynschart die tussen 1444 en 1463 burgemeester van Arnhem was. Het pand werd toen waarschijnlijk het “Huis van Mynschart” genoemd. In 1518 werd het huis eigendom van hertog Karel van Gelre. Na de dood van de hertog werd het huis in 1539 verkocht aan Maarten van Rossum, de veldheer van de hertog. Het huis werd in 1543 verbouwd en kreeg toen de officiële naam: “Huis van Maarten van Rossum”. Na de dood van Van Rossum verkochten de erfgenamen het pand in 1575, waarna het door verschillende eigenaars werd bewoond. De gemeente Arnhem kocht het Duivelshuis in 1828 ter vervanging van het vervallen stadhuis op de Markt. Twee jaar later werd het stadhuis na een renovatie in gebruik genomen. De werkkamer van de burgemeester werd ingericht op de eerste etage van het stadskasteel. De gewoonte was dat iedere aftredende burgemeester een eigen glas-in-loodraam liet vervaardigen.

In 1898 werd onder leiding van architect Constantijn Muysken uit Amsterdam het pand weer in historische stijl hersteld. Het huis maakt nog steeds deel uit van het stadhuis. Op de begane grond bevindt zich een kleine zaal, de Schepenzaal. Hier worden veel huwelijken afgesloten.

Het Duivelshuis dankte zijn naam aan de saters aan de voorkant van de gevel. Daarnaast zijn er nog meer beelden te zien op de gevel. Tussen de dakkapellen staan zes beelden van belangrijke personen uit de tijd van Maarten van Rossem: Maximiliaan van Oostenrijk, Filips de Schone, Karel de Vijfde, Karel van Egmond, Willem van Gulik en als laatste Maarten van Rossum zelf.

Presickhaeffs Huys

Arnhem; Bezienswaardigheden & Activiteiten - Reisliefde

Het Presickhaeffs Huys is een middeleeuws huis in het centrum van Arnhem, dat volgens onderzoek in het jaar 1354 gebouwd is. Mede door de vele verwoestingen die in het centrum van Arnhem zijn aangericht tijdens de Slag om Arnhem in de Tweede Wereldoorlog, is dit één van de weinige middeleeuwse huizen in Arnhem. Het huis staat aan de Kerkstraat, nabij de Sint-Eusebiuskerk en had een eigen hofje. Voorheen liep het huis door tot aan de achterliggende Koningstraat.

Het huis was in de 16e eeuw lange tijd bewoond door burgemeesters van de stad, van het geslacht Van Prisickhave. Daarna werd de woning onder andere nog gebruikt als horecagelegenheid en werd het vanaf 1920 bezit van verschillende banken. Het Presickhaeffs Huys is een T-vormig pand met aan drie zijden een trapgevel. Naast het huis staat een poort uit circa 1650 met daarachter de laatste stadspomp van Arnhem.

Sint Petersgasthuis

Het Sint Petersgasthuis is een voormalig gasthuis (ziekenhuis) gebouwd rond 1354 aan de Rijnstraat en diende in de eerste jaren als woonhuis en als munthuis. In 1407 is het gebouw in gebruik genomen als gasthuis. Dit was door Johan Wolterszoon van Arnhem opgenomen in het testament, die in 1383 het pand in zijn geheel in bezit kreeg en in 1401 overleed. Het gebouw kwam ter ere aan Petrus, de beschermheilige van de Pieterskerk in Utrecht waar Van Arnhem vicaris en kanunnik van was. De inwijding van het pand gebeurde dan ook door de wijbisschop van Utrecht. Het pand werd uitgebreid met aangrenzende woningen. Het complex bevatte een hospitaalkerk, een gasthuis en een rentmeesterswoning, al werd de functie van gasthuis in de 16e-eeuw al gestopt. Wel werden andere functies in het pand ondergebracht, zoals de opslag van wijn voor hertog Karel van Gelre.

Na de Tweede Wereldoorlog waren diverse winkels in het pand gevestigd. Het pand kent een grote voorzaal. Vanaf 2015 is het in gebruik als kantoorruimte en opent DrieGasthuizenGroep hier haar klantcontactcentrum. Dit is een fusiebedrijf dat ontstaan is uit drie gasthuizen die Arnhem kende, Sint Catharinaegasthuis (1246), Sint Petersgasthuis en Sint Anthoniegasthuis (1427).

Het gebouw is opgetrokken uit baksteen en heeft aan de voorkant twee kleine arkeltorentjes. Aan de top van de voorgevel is een beeld geplaatst van Petrus. Voor de voorgevel is een ingang naar de middeleeuwse kelders onder het pand. Aan de achterzijde van het gebouw is een traptoren waarin voorheen een klok bevestigd was, om de gelovigen op te roepen naar de kerk te gaan.

Koninklijke Burgers’ Zoo

Arnhem; Bezienswaardigheden & Activiteiten - Reisliefde

Met bijna 1,5 miljoen bezoekers in 2013 is de Arnhemse dierentuin de meest bezochte attractie in Gelderland. Burgers staat bekend om zijn “ecodisplays”: nabootsingen van de ecosystemen waarin de dieren en planten in de natuur leven. Flora en fauna zijn daardoor realistischer te zien dan in traditionele dierentuinen met hokken. Door deze manier van presenteren worden de bezoekers uitgedaagd om op zoek te gaan naar de dieren. Deze presentaties zijn veelal overdekt en het gehele jaar te bezoeken.

Het eerste onderdeel in deze trant was Burgers’ Bush. Deze werd zo bekend dat ook de dierentuin als geheel soms Burgers’ Bush of de Bush wordt genoemd. Daarnaast zijn er nog verschillende andere themagebieden: Burgers’ Safari, Bush, Mangrove, Desert, Ocean en Rimba.

Meer informatie vind je hier.

Lees ook: Burgers’ Zoo

Liberation route

De Liberation Route is een route die de geallieerden volgden tijdens de bevrijding van Europa. De route loopt van Normandië via Arnhem over de Zuid-Veluwe richting Berlijn. In 2008 werd in Nederland begonnen met het zichtbaar maken van een deel van de Liberation Route aan de hand van zogeheten luisterplekken. Per regio zijn speciale routes uitgezet voor wandelaars, fietsers en auto’s en er is een mobiele app beschikbaar.

Museum Arnhem

Nederlands Watermuseum

Arnhem; Bezienswaardigheden & Activiteiten - Reisliefde

Het Nederlands Watermuseum is een museum dat zich richt op informatie over alles aspecten van (zoet) water, zoals waterhuishouding, drinkwater en waterzuivering. Het museum werd geopend in 2004. In 1998 ontstond bij dijkgraaf H. van Brink het idee voor een voorlichtingscentrum voor het waterschap Rijn en IJssel in de voormalige Bagijnemolen in het monumentale park Sonsbeek in Arnhem. De oude watermolen uit de 16e en 17e eeuw is gelegen aan de Sint-Jansbeek, de plek waar Arnhem is ontstaan. Met behulp van anderen groeide het idee al snel uit tot het Nederlands Watermuseum.

Meer informatie vind je hier.

Nederlands Openluchtmuseum

Arnhem; Bezienswaardigheden & Activiteiten - Reisliefde

Het grootste museum in Arnhem is het Nederlands Openluchtmuseum. Het museum geeft een beeld van het leven in Nederland gedurende de laatste eeuwen. In 1996 werd een tramlijn op het museumterrein aangelegd. Dankzij deze ringlijn kunnen ook bezoekers die minder goed ter been zijn gemakkelijker de verder van de hoofdingang gelegen delen van het museum bezoeken. Een replica van een kwart van de in 1944 verwoeste Arnhemse tramremise werd gebouwd. Ook een Arnhemse tram uit 1929 werd gereconstrueerd. Deze kwam in 1998 in gebruik. Het museum biedt sinds 2017 een tentoonstelling rond de Canon van Nederland. Stap voor stap wordt de geschiedenis van het dagelijks leven met de grote gebeurtenissen uit het verleden verbonden.

Arnhems Oorlogsmuseum 40-45

Het Arnhems Oorlogsmuseum 40-45 is een particulier museum gewijd aan de Tweede Wereldoorlog, voornamelijk in en rond Arnhem. Het museum is gevestigd in de voormalige School met den Bijbel in Schaarsbergen De kern van de collectie bestaat uit een particuliere verzameling van geallieerde en Duitse wapens, uniformen, documenten en vele niet-militaire voorwerpen, zoals rantsoenbonnen en oorlogskranten, die een indruk geven van het dagelijks leven uit die tijd. Het museum toont tevens diorama’s met authentiek materiaal. Daarnaast bezit het museum een aantal militaire voertuigen en grote wapens, waaronder een Russische T-34 tank die voor het museum staat opgesteld, en een aantal kanonnen en houwitsers. Het logo van de bevrijders van Arnhem, de Polar Bear Division, is tevens het handelsmerk van het museum. De Polar Bear Division was een Engels legeronderdeel dat op dat moment onder Canadees bevel opereerde.

Meer informatie vind je hier.

Airborne Museum

Vanwege Operatie Market Garden en de Slag om Arnhem trekt de stad veel geïnteresseerden in de Tweede Wereldoorlog. Er zijn verschillende films, documentaires, computergames, museums en exposities verschenen over De Slag en Operatie Market Garden in de regio Arnhem. Het bekendste museum over De Slag is het Airborne Museum. Het museum is gevestigd in het voormalige hoofdkwartier van de Britse troepen tijdens de slag. Het museum bevat naast de tentoongestelde collectie tevens de met prijzen bekroonde Airborne Experience, waar bezoekers zelf in de voetsporen treden van een soldaat. Vanuit het informatiecentrum Airborne at the Bridge, aan de Arnhemse Rijnkade, kijken de bezoekers uit over de John Frostbrug, waar zo hard om is gestreden.

Airborne Museum is een museum in Oosterbeek over de Slag om Arnhem in september 1944 en is begin 2020 compleet vernieuwd. Het museum, gevestigd in het voormalige hoofdkwartier van de Britse troepen tijdens de slag, heeft een uitgebreide collectie wapens, kleding, uitrustingsstukken, interviews, foto’s en video’s. Het museum bevat naast de tentoongestelde collectie tevens de met prijzen bekroonde Airborne Experience. In deze ondergrondse ruimte treden bezoekers zelf in de voetsporen van een soldaat. Aan de Arnhemse Rijnkade, tegenover de John Frostbrug, beschikt het museum ook over het informatiecentrum, Airborne at the Bridge, over de Slag om Arnhem. Het museum richt zich niet enkel op de geallieerde zijde van het verhaal, maar toont ook de Duitse kant en de betrokken burgerbevolking. Het museum beoogt te laten zien dat vrijheid nooit vanzelfsprekend is.

Het Airborne Museum is betrokken bij een reeks evenementen rond de Slag om Arnhem. Het museum, dat dicht bij de Airborne War Cemetery ligt, dient als ontmoetingsplaats voor veteranen en anderen die de slag herdenken.

Rondom het museum is een park waarin een aantal monumenten zijn geplaatst. Tegenover de voordeur van het voormalige hotel staat het monument TO THE PEOPLE OF GELDERLAND. Dit monument werd in 1994 onthuld als dank voor de opvang van de Britse en Poolse Airborne soldaten die hier hadden gevochten en werden opgevangen door de lokale bevolking. Bij de nieuwe entree van het museum staat een gedenkbank die de mannen van de 1st Airborne Division Worksop Royal Electrical and Mechanical Engineers 1942-1945 herdenkt. Deze werd op 18 september 1999 onthuld.

Meer informatie vind je hier.

Erfgoedcentrum Rozet

Arnhem; Bezienswaardigheden & Activiteiten - Reisliefde

Het Erfgoedcentrum Rozet is een samenwerkingsverband tussen het voormalig Historisch Museum Arnhem en de Gelderland Bibliotheek. Het centrum is sinds 10 december 2013 gevestigd in het souterrain van Rozet in Arnhem en toont de geschiedenis van de stad Arnhem en omgeving. In juni 1996 werd het Historisch Museum Arnhem geopend. Dit museum omvatte de historische collecties van de gemeente Arnhem. Het Historisch Museum werd in 2012 gesloten, om deel te gaan uitmaken van het Erfgoedcentrum, samen met de Gelderland Bibliotheek, de erfgoedafdeling van de Bibliotheek in Arnhem. Op 10 december 2013 opende Prinses Beatrix het nieuwe kennis- en cultuurcentrum Rozet, dat naast het Erfgoedcentrum ook onder meer de Openbare Bibliotheek Arnhem, de Volksuniversiteit, het Kunstbedrijf Arnhem en de kunstuitleen huisvest.

Het Erfgoedcentrum belicht twaalf thema’s uit de geschiedenis van Arnhem en Gelderland, zoals “Groen”, “Vrije tijd” en “Genealogie” met audio- en visuele presentaties en huisvest het uitleenbare deel van de boekencollectie van de Gelderland Bibliotheek. De collectie bevat archieven van de graven en hertogen van Gelre, circa 40.000 oude handschriften en drukwerken uit voormalige kloosters, de boekerij van Arnhem, de vroegere Gelderse Academie in Harderwijk, het Arnhems Historisch Genootschap ‘Prodesse Conamur’ en nalatenschappen van Alexander Ver Huell en andere Arnhemmers.

De “schatkamer” is een voor het publiek gesloten ruimte, die wel vanuit het Erfgoedcentrum of tijdens speciale activiteiten te bezichtigen is. Hier bevindt zich een klein deel van de collectie van de oude handschriften en drukken van de Bibliotheek Arnhem. De oudste stukken stammen uit de 15e eeuw. Verder zijn er vele Gelderse en Arnhemse drukwerken uit de 16e en de 17e eeuw, een Atlas van Blaeu en een Encyclopédie (1751-1772) van Diderot en d’Alembert.

Museum Arnhem

Arnhem; Bezienswaardigheden & Activiteiten - Reisliefde

Museum Arnhem is een museum voor moderne kunst, hedendaagse kunst, toegepaste kunst en vormgeving, met de nadruk op kunst van de 20e eeuw. Het museum is opgericht in 1856. Vanaf 1920 is het gevestigd in een voormalige herensociëteit, ontworpen door de Nederlandse architect Cornelis Outshoorn.

De collectie van Museum Arnhem is ontstaan toen Alexander Ver Huell zijn hele bezit, waaronder schilderijen, tekeningen, prenten en kunstnijverheid aan de gemeente Arnhem naliet na zijn dood in 1897. Samen met de historische objecten die de gemeente al bezat, werd de collectie in de jaren daarna uitgebreid. De brede collectie bestaat uit de magisch realisten en tijdgenoten, nieuwe figuratie, beeldende kunst vanaf ongeveer 1980, kunstenaarsboeken, en toegepaste kunst en vormgeving (sieraden, glas en keramiek). In de collectie bevindt zich werk van onder meer magisch realisten en surrealisten. Ook bezit het museum vele werken van de lange tijd in Arnhem werkzame kunstenaar Klaas Gubbels.

Het museum is één van de belangrijkste instellingen in Nederland die zich bezighouden met het verzamelen en tentoonstellen van werk van sieraadontwerpers. De Arnhemse gemeenteraad besloot op 25 januari 2016 het museum uit te breiden met 550 m² tentoonstellingsruimte, deels ondergronds. Museum Arnhem krijgt meer tentoonstellingsruimte, de bezoekersvoorzieningen worden verbeterd en het uitzicht en de tuin worden meer bij het museum betrokken. Naar verwachting zal het vernieuwde museum weer in 2022 voor het publiek toegankelijk zijn.
Het museum heeft een beeldenpark in de tuin rond het gebouw met uitzicht op de Nederrijn. De permanente collectie omvat meer dan twintig werken van moderne en hedendaagse Nederlandse en internationale beeldhouwers, onder wie Alighiero Boetti, Fortuyn/O’Brien, Jenny Holzer, Henry Moore, Pearl Perlmuter, Thom Puckey, en Marc Quinn. Meerdere werken zijn afkomstig van de sinds 1949 gehouden internationale beeldhouwtentoonstelling Sonsbeek in Arnhem.

Meer informatie vind je hier.

Kerken in Arnhem

Grote of Eusebiuskerk

De Grote of Eusebiuskerk vormt sinds de 15e-16e eeuw het middelpunt van Arnhem. Toeristen kunnen met de panoramalift in de toren naar de Belvedère op 73 meter en de expositie over de Slag om Arnhem bezoeken. Sinds 2016 heeft de Eusebius een VVV-kantoor. Sinds 2015 worden er bierfestivals georganiseerd in de kerk.

De Eusebius is bekend als een voorbeeld van de laatgotiek in Nederland. Vooral de overvloed aan beeldhouwwerk, zowel binnen als buiten, is uniek. De martelaar Eusebius, uit de tweede eeuw, was een christen, en had rond het jaar 190 een Romeins senator bekeerd. De keizer werd boos en liet eerst de senator terechtstellen en later Eusebius en zijn kompaan Vincentius. Ook nadat de tong van Eusebius was uitgerukt, bleef hij praten. De tong van Eusebius werd door één van de aanwezigen bewaard. Delen van het lichaam van Eusebius zouden via Prüm in 1453 naar Arnhem zijn gekomen.

In de vijftiende eeuw werd besloten een kerk te bouwen die groter en representatiever moest worden dan de bestaande Sint-Maartenskerk uit de 10e en 11e eeuw. De belangrijkste bouwheer van de kerk was Karel van Egmond, hertog van Gelre en graaf van Zutphen (1467-1538). Zijn politieke en militaire invloed reikte tot ver buiten de Nederlanden. Gelre en Arnhem vormden een machtscentrum in de Europese politiek. Karel van Egmond werd in de Eusebius begraven. Zijn praalgraf in het koor is tot op een belangrijke bezienswaardigheid.

In 1578-1579 werd de kerk protestants. Dit had grote gevolgen voor het interieur. Beelden, altaren, muurschilderingen werden verwijderd. Tijdens de gevechten van de Slag om Arnhem brak brand uit in de kerk. Het houten interieur en de daken gingen verloren. Kort na de strijd leek de schade nog te repareren, maar in de winter van 1944-1945 stortte de toren verder in, waardoor ook het schip van de kerk werd vernield. Na de oorlog besloot men de Grote of Eusebiuskerk weer op te bouwen.
De toren van de Eusebius heeft een panoramalift. De panoramalift neemt de bezoeker mee langs het grootste carillon van Europa naar de belvedère op 73 meter hoogte. Vanaf deze hoogte is het mogelijk Arnhem en zijn omgeving te bekijken. De wenteltrap geeft de mogelijkheid om te voet naar een hoogte van 83 meter te klimmen. Daarnaast zijn er diverse tentoonstellingen over o.a. de geschiedenis van de Eusebiuskerk en de Slag om Arnhem te bekijken.

In de kerkzaal staan diverse objecten die direct verbonden zijn met Karel van Egmond, hertog van Gelre en graaf van Zutphen zoals het praalgraf, het harnas en de door hem geschonken Salvatorklok. In 1538, het jaar van zijn overlijden, gaf de hertog opdracht aan de Arnhemse klok- en geschutschieter Willem Tolhuys om de Salvatorklok te gieten, die in 1539 af was. Na zijn dood zamelde de Arnhemse bevolking geld in en eerde Karel van Egmond met het praalgraf in de Eusebiuskerk. De zwart marmeren tombe heeft 16 reliëfs van wit albast waarmee de tombe is bekleed. Zij stellen twaalf apostelen voor met typisch renaissance ornamenten. Op de tombe ligt de hertog in volledige wapenuitrusting omgeven door zes schildhoudende leeuwen met acht kwartierwapens van Karel van Egmond.

Boven het praalgraf hangt een baldakijn met een gipsen beeld van de knielende Karel van Gelre in het originele harnas dat hij rond 1515 heeft gedragen. Dit harnas is uniek: het is het oudste in Nederland vervaardigde harnas. Oorspronkelijk bevond het originele zwaard ook in het baldakijn. Tijdens de val van de toren op het schip in 1944 is het zwaard enkele dagen later gestolen.

Door de eeuwen heen zijn diverse historische objecten bewaard gebleven die te maken hebben met de burgers van Arnhem, zoals de vier gildetafels in het noordertransept, de preekstoel en het epitaaf van Jodocus Sasbout, de eerste kanselier van Gelderland onder keizer Karel V. Op de oostelijke sluitingsmuur van de kooromgang is een muurschildering te zien. De muurschildering uit 1550 is origineel en stelt de vier taferelen uit het verhaal van de dood en herrijzenis van Christus.

Onder de Eusebiuskerk bevinden zich de grafkelders. Hier liggen onder andere de skeletten van drie neven van Willem van Oranje. Ook zijn de fundamenten van de voorganger van de Eusebiuskerk te bewonderen: de St. Maartenskerk uit de 10de eeuw. Deze werden opgegraven tijdens de wederopbouw in de jaren zestig. Eenmaal per maand wordt er een kerkdienst gehouden. Daarnaast wordt de Eusebius gebruikt voor uiteenlopende activiteiten.

Meer informatie vind je hier.

Koepelkerk

De Koepelkerk is een monumentale kerk op het Jansplein. In 1817 werd op die plek de St. Jan, een sterk bouwvallig geworden kerk, afgebroken. De Nederduitsch Hervormde Gemeente kreeg toestemming om een kerk te bouwen om de Sint-Eusebiuskerk te ontlasten. De Koepelkerk werd dan ook in het begin ‘Nieuwe Kerk’ genoemd. De Amsterdamse Koepelkerk is als voorbeeld gebruikt. De achthoekige kerk werd onder meer gebruikt door de ‘Gele Rijders’, soldaten van de rijdende artillerie uit de Willemskazerne.

Het huidige gerestaureerde pijporgel dateert uit 1841/1842 en is van de hand van de Nederlandse orgelbouwer Carl Friedrich August Naber. Het heeft negen registers op het hoofdwerk en zeven op het positief. Het pedaal heeft vier vrije stemmen. De kas is uitgevoerd in late Empirestijl met beelden van koning David en bazuinspelende Engelen.

Tijdens de Slag om Arnhem in 1944 heeft de Koepelkerk een voltreffer opgelopen, recht boven het orgel. In 1948 is het orgel provisorisch hersteld. Later is het orgel door anderen weer volledig hersteld. Er worden regelmatig orgelconcerten gegeven.

Meer informatie vind je hier.

Sint-Walburgiskerk

De Sint-Walburgiskerk is de oudste nog bestaande kerk in Arnhem. Het gebouw is niet meer als kerk in gebruik, maar wordt gebruikt als locatie voor tentoonstellingen, concerten, lezingen en diverse vieringen. De kerk werd gesticht door het Sint-Walburgiskapittel dat in 1315 Tiel had verlaten om zich in Arnhem te vestigen. De kerk werd in gebruik gesteld rond 1375. De kerk is gebouwd in een eenvoudige gotische stijl en heeft als één van de weinige gotische kerken in Nederland een tweetorenfront. Omdat de kerk exclusief door de kanunniken werd gebruikt, ontbrak een apart priesterkoor. Na het verbod op de uitoefening van de katholieke godsdienst werd de kerk onder meer gebruikt als gevangenis en wapenarsenaal. In 1808 werd de kerk door Lodewijk Napoleon teruggegeven aan de katholieken.

Bij de Slag om Arnhem in september 1944 brandde de kerk geheel uit. Na de oorlog werd de kerk herbouwd en uitgebreid. Paus Paulus VI verhief de kerk in 1964 tot basilica minor. Op zondag 12 mei 2013 is de kerk onttrokken aan de eredienst. Het gebouw wordt sindsdien niet meer gebruikt voor eucharistievieringen, huwelijksvieringen of uitvaarten. Ook de eretitel “basiliek” is hiermee niet meer van toepassing. In 2018 werd de kerk gekocht door de particuliere investeerder Theo de Rijk.

Cultuur

Arnhem telt meerdere theaters, waarvan het Stadstheater Arnhem het belangrijkste is. Dit theater wordt gebruikt als schouwburg en als concertzaal. Musis Sacrum op het Velperplein is het vaste concertgebouw van Het Gelders Orkest. Theater aan de Rijn, KAB Posttheater, Huis van Puck, Theater Het hof, Theater aan de Rijn, Theater Huis Oostpool, Theater de Plaats en Theater de Leeuw zijn kleinere podia. Toneelgroep Oostpool is één van de vier grotere toneelgezelschappen van Nederland. Net als Het Gelders Orkest, Philharmonie Gelre en het professionele dansgezelschap Introdans is Oostpool gevestigd in Arnhem. Daarnaast treedt het gezelschap ook op in schouwburgen, theaters en festivals in het hele land. Arnhem heeft ook twee theaterfestivals: Hoogte 80 en Sonsbeek Theatre Avenue.

Luxor Live is het centrum voor popmuziek in Arnhem, met Willemeen en de Jacobiberg als kleinere podia voor amateurs en beginnende bandjes. Ook zijn er veel concerten in het GelreDome met een capaciteit voor 40.000 bezoekers. Filmhuizen zijn Focus filmtheater en de bioscopen Vue Eurocinema en Pathé Arnhem.

Het is ook een bekende uitgaansstad. Vooral rond de Korenmarkt en de Varkensstraat met voornamelijk grand cafés, discotheken, clubs en grote terrassen. De Korenbeurs is omgebouwd tot een dagelijks geopende foodhal. Aan de zuidkant van het centrum ligt de Rijnkade, dat ingericht wordt met terrassen tijdens de zomer. Een lokale lekkernij, verbonden met de naam Arnhem, maar ook bekend buiten de stad, zijn de Arnhemse meisjes. Arnhemse meisjes zijn ovale hardgebakken koekjes van bladerdeeg die rijkelijk zijn bestrooid met suiker. De koekjes werden voor het eerst gebakken in 1829 door de Arnhemse bakker Hagdorn. Toen Roald Dahl in Arnhem was, vond hij deze lekkernij zo lekker dat hij met de bakker had afgesproken het geheime recept van de Arnhemse meisjes te krijgen.

Evenementen

Jaarlijks trekt de internationale herdenking, tijdens de herdenkingsweek, bij het monument op het Airborneplein duizenden bezoekers. Tijdens de officiële herdenking worden alle geallieerden herdacht, die gesneuveld zijn bij hun pogingen om de brug over de Rijn (de John Frostbrug) te veroveren en te behouden in de periode 17-26 september 1944. Na de herdenking op het Airborneplein, vindt The Bridge to Liberation plaats bij de John Frostbrug. Duizenden mensen worden meegenomen in het verhaal van de Slag om Arnhem met beeld en muziek van Het Gelders Orkest en bekende Nederlandse artiesten. In de herdenkingsweek zijn er herdenkingen en evenementen in de regio, waarbij stil wordt gestaan bij de Slag om Arnhem.

In Arnhem is carnaval niet zo groot als in het zuiden, maar het wordt wel degelijk gevierd met onder andere een carnavalsoptocht in de binnenstad en diverse feesten in de regio. Daarnaast kent de stad veel actieve carnavalsverenigingen.

Arnhem is samen met Amsterdam en Utrecht één van de grootste en populairste steden van Nederland voor Koningsnacht en Koningsdag. Om de drukte in de stad te verminderen worden er evenementen op diverse locaties in het centrum georganiseerd. Volgens traditie worden de festiviteiten afgesloten met een groots vuurwerk, ontstoken vanaf de Rijn.

In Park Sonsbeek wordt elke zomer vanaf einde mei tot einde augustus op zondagmiddagen Park Open georganiseerd, een serie van gratis culturele evenementen met theater, muziek en dans. In augustus wordt de serie afgesloten met een vierdaags festival Sonsbeek Theater Avenue. Tevens geniet het park internationale bekendheid als naamgever van de Sonsbeek-beeldententoonstellingen, die om de paar jaar plaatsvinden tijdens de zomermaanden.

Het Winterfestijn biedt naast de kerstmarkt en een winterkermis op het Gele Rijders Plein ook diverse activiteiten in verschillende delen van de binnenstad.

Winkelen

Veel mensen komen naar Arnhem om te winkelen, vooral in Arnhem-Centrum met de bekende Ketelstraat, Roggestraat, Vijzelstraat, Rijnstraat, Koningsstraat, Bakkersstraat en de Jansstraat. De straten zijn autovrij en zijn een belangrijke commerciële trekpleister van het centrum. Naast vele kleine winkeltjes hebben de meeste grote (kleding)winkelketens er een vestiging. Op loopafstand van de binnenstad is het Modekwartier gevestigd. Hier bevinden zich vijftig winkels en zeventig bedrijfsruimten op het gebied van mode en design. De Steenstraat en de Hommelseweg vormen samen het centrum van de Turkse gemeenschap in Arnhem. Men vindt er vele Turkse winkeltjes, supermarkten en restaurants.

Daarnaast heeft Arnhem een aantal overdekte winkelcentra, zoals het Winkelcentrum Kronenburg in Kronenburg (Arnhem-Zuid), Winkelcentrum De Lely in Het Broek (Arnhem-Noord) en Winkelcentrum Presikhaaf in de gelijknamige wijk (Arnhem-Noord). Het winkelcentrum Presikhaaf gold in 1971 op een tentoonstelling in Parijs als het modernste winkelcentrum van Europa. Sindsdien is het meerdere malen vernieuwd en werd het bovendien grotendeels overdekt. De meeste wijken in Arnhem hebben een wijk- en winkelcentrum. In het zuiden van de stad bevindt zich een grote woonboulevard.

Een stukje geschiedenis

De naam Arnhem zou afgeleid zijn van Arn of Aro – van het Germaanse arnu (arend) – en heem (thuis). De naam Arneym wordt voor het eerst genoemd in 893 in een goederenregister van de Abdij van Prüm. In de Arnhemse tongval heet de stad Èrnem. Het Arnhemse dialect (Ernems) wijkt sterk af van andere Zuid-Gelderse dialecten door de Haagse invloeden: in de tweede helft van de 18e eeuw trokken rijke Hagenaars naar buitenhuizen in de bossen rondom Arnhem. Het Haagse dialect werd door de lokale Arnhemse bevolking overgenomen omdat dit status verschafte. Ook werd de stad in de tweede helft van de 19e eeuw het ‘Haagje van het Oosten’ genoemd; in Arnhem vestigden zich net als in Den Haag in die periode veel oud-Indiëgangers. Vooral in Indië rijk geworden handelaren, oud-officieren en suiker- en tabaksplanters bouwden huizen langs de Velper-, Utrechtse- en Amsterdamseweg. De middenstand en het culturele leven bloeiden op door hun komst. Arnhem werd daardoor een stad met een elitaire uitstraling.

Archeologische vondsten wijzen er op dat zo’n 70.000 jaar geleden al menselijke bewoning was in het gebied. Er zijn twee vuurstenen schavers gevonden uit de tijd van de Neanderthalers die in de steentijd het gebied bevolkten. Als jagers en verzamelaars hadden de Neanderthalers over het algemeen geen vaste verblijfplaats. De oudste overblijfselen in de regio van de moderne mens dateren van ca. 5000 v.Chr. Er zijn overblijfselen van een jagerskamp gevonden op twee meter diepte in het gebied van de wijk Schuytgraaf Ook uit de bronstijd (ca. 1500 v.Chr.) en de IJzertijd zijn overblijfselen gevonden.

Arnhem is oorspronkelijk niet gebouwd op de oevers van de Rijn, maar op het hoger gelegen deel langs de Sint-Jansbeek. Arnhem ontstond op de plek waar de weg tussen Nijmegen en Utrecht/Zutphen zich splitste. Zeven sprengbeken voorzagen de stad van water en pas toen de loop van de Rijn in 1530 door de Arnhemmers verlegd werd kwam Arnhem aan de rivier te liggen.

Op 13 juli 1233 kreeg de plaats stadsrechten van graaf Otto II van Gelre, de graaf van Zutphen. Arnhem had in de 13e eeuw 2000 tot 3000 inwoners, die binnen de vestingwallen van de huidige binnenstad woonden. Als gevolg van de Tachtigjarige Oorlog werd het hertogdom Gelre gesplitst. De drie noordelijke kwartieren namen deel aan de Unie van Utrecht (1579) en gingen daarna deel uitmaken van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. In 1543 komt Gelre in handen van Karel V. Het is Karel V die de rekenkamer en het Hof van Gelre en Zutphen in Arnhem vestigt waarmee Arnhem vanaf die tijd als hoofdstad beschouwd kan worden. Een officiële status werd in de 19e eeuw toegekend.

De Slag om Arnhem, de historische luchtlanding en veldslag die van 17 tot 25 september 1944 plaatsvond, als onderdeel van Operatie Market Garden, is de grootste operatie op Nederlands grondgebied tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het was voor de geallieerden en Nederland grotendeels een mislukking doordat de laatste brug niet kon worden ingenomen en het westen van Nederland mede hierdoor niet bevrijd kon worden. Hierop kreeg het westen van Nederland te maken met de Hongerwinter. Arnhem zelf werd in grote mate door bombardementen van zowel de Duitse als de geallieerde zijde verwoest. Ook werd de stad geplunderd door de Duitse bezetters toen deze de stad in 1944 lieten ontruimen. Zo ontdekten veel Arnhemmers pas na de oorlog hoezeer hun stad was verwoest.

Op 12 en 13 april 1945 vond bij de bevrijding van Arnhem een tweede slag plaats die zich concentreerde op de wijk Geitenkamp. Arnhem was eind 1944 op last van de Duitsers geëvacueerd en in de wijk waren dwangarbeiders gevestigd en er woonden ook NSB’ers in de vrijgekomen huizen. De Canadese troepen dachten dat Arnhem flink verdedigd werd en voerden een zwaar artilleriebombardement uit op de Geitenkamp. Onder de bewoners, die wel gewaarschuwd waren maar geen kant uit konden, viel een onbekend aantal slachtoffers.

Astrid Tillemans

Leave a comment

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

    Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.