Vandaag neem ik jullie mee naar “Golda”, “Ter Goude” of ook wel “kaasstad”. Namelijk de mooie stad Gouda. Ik heb een speciale band met deze stad. Zelf ben ik een echte “Delvenaar”; geboren en getogen in Delft en een groot deel van mijn familie van mijn moeders kant ook. Toch heb ik iets met Gouda en dat komt door mijn vader en zijn familie. Vandaar dat ik al vanaf mijn vroegste jeugd in deze mooie stad kom. Veel van jullie zullen deze stad kennen van de kaas, die wereldwijd te koop is, de stroopwafels en Kaarsjesavond. Uiteraard is er nog veel meer in deze stad te zien en te doen, dus lees vooral door en ga er eens een dagje of weekendje naar toe.
Gouda
Gouda ligt bij de samenvloeiing van de rivieren de Gouwe en de Hollandse IJssel. Mede dankzij de binnenvaart over deze rivieren groeide Gouda in de middeleeuwen uit tot een belangrijke stad. In 1272 kreeg de stad stadsrechten en aan het eind van de middeleeuwen was Gouda uitgegroeid tot de vijfde stad van Holland In de binnenstad is nog altijd een groot aantal historische en monumentale gebouwen te vinden, waarvan het Stadhuis en de Sint-Janskerk waarschijnlijk de beroemdste zijn. De stad staat daarnaast bekend om zijn Goudse kaas, die in de zomer verhandeld wordt op de donderdagse toeristische kaasmarkt. Ook is de stad bekend door de fabricage van kaarsen, pijpen, Gouds plateel, stroopwafels en de jaarlijkse Kaarsjesavond.
Bezienswaardigheden in het historische centrum
Een gedeelte van Gouda is een beschermd stadsgezicht. Het heeft een historisch centrum met enkele bekende bouwwerken en een grachtenstelsel. Dit grachtenstelsel was in het verleden uitgebreider, maar tussen de jaren dertig en de jaren zestig is een deel van de grachten om economische redenen gedempt. Ook van het kasteel en de vestingwerken is niet veel meer te zien.
De Markt
De Markt is het middelpunt van de historische binnenstad en een goed startpunt van je bezoek. In het midden van dit plein zie je het beroemde oude stadhuis. Het marktplein heeft een wat driehoekige vorm. De noordoostzijde is niet recht maar gebogen. De drie straten om de markt hadden in het verleden eigen namen. De gebogen zijde werd, waarschijnlijk vanwege de vorm, de Regenboog genoemd, de westzijde was de Koestraat (hier werd de Koeienmarkt gehouden) en de zuidoostkant werd de Botermarkt genoemd. Deze namen zijn uit de 14e eeuw, maar werden nog tot in de 20e eeuw gebruikt. Vroeger was de Markt ook de plaats waar vonnissen ten uitvoer werden gebracht. Het schavot aan de achterzijde van het stadhuis was de plaats waar toeschouwers tot in de negentiende eeuw zich verzamelden om getuigen te kunnen zijn van het beulswerk. In 1860 was de laatste terechtstelling, toen de 37-jarige dief en moordenaar uit Reeuwijk, Piet Pijnacker, werd opgehangen.
De Markt is door de eeuwen heen een plaats geweest waar levendig handel werd gedreven. Koeien, paarden, vlees, boter, kaas en andere zuivelproducten werden er verhandeld. Ook waren er hier jaarmarkten, maar ook de wekelijkse warenmarkten werden er georganiseerd. De huidige donderdag- en zaterdagmarkt zijn hier nog een overblijfsel van. De belangrijkste jaarmarkt was de St. Jacobsmarkt. Op de markt zie je veel mooie historische panden waar je restaurants, cafés en winkels in zult vinden.
Stadhuis Gouda
Het stadhuis, gebouwd uit natuursteen na de laatste grote stadsbrand tussen 1448 en 1450, is één van de oudste gotische stadhuizen van Nederland. Het stadhuis is aan meerdere kanten versierd met oude beelden en reliëfs. Aan de zijkant van het gebouw is een moderner klokkenspel dat om het halfuur klinkt en een kort schouwspel laat zien dat het verkrijgen van stadsrechten voorstelt. In 1395 kocht het stadsbestuur van Gouda het marktveld van de heren Van der Goude om daar een stadhuis te bouwen. Toch zou het nog tot 1448 duren voordat met de bouw werd begonnen. Het gebouw werd gemaakt van Belgische kalksteen. Voor de fundering werd niet geheid, maar werd gebruikgemaakt van enkele vlotten van zware eiken balken. Tot 1603 werd het stadhuis omgeven door water en was er een valbrug om het gebouw te kunnen betreden. In dat jaar werd het huidige bordes in renaissancestijl door de stadsbeeldhouwer Gregorius Cool gemaakt.
De beelden in de huidige voorgevel van het stadhuis zijn er pas in 1960/1961 geplaatst. Op de onderste rij staan Karel de Stoute, Filips de Goede, Filips de Schone en Maria van Bourgondië. Daarboven bevinden zich de beeltenissen van Floris V en Jacoba van Beieren.
Het interieur stamt deels nog uit de zeventiende en achttiende eeuw. Prachtig is de wandbekleding in de trouwzaal, gemaakt door de Goudse tapijtwerker David Ruffelaer.
Op 4 mei 1948 werd een oorlogsmonument onthuld op de gevel van het Stadhuis. Het monument met de naam Sint-Joris en de draak van is geplaatst in een blind raam van het Stadhuis. In 1990 werd reliëf ‘Salomo’s oordeel’ onthuld. Het staat voor ‘Verdraagzaamheid’ en is bedoeld als tegenhanger voor het Oorlogsmonument. Beiden zie je op de zijmuren van het Stadhuis. Een miniatuur van dit stadhuis staat in miniatuurstad Madurodam in Den Haag. In het Japanse themapark Huis ten Bosch, waar tal van bekende Nederlandse bouwwerken zijn nagemaakt, vind je ook een replica op ware grootte van het stadhuis.
Waag Gouda
Ook vind je hier de 17e-eeuwse Waag. Dit bouwwerk werd gebouwd in 1668 naar een ontwerp van architect Pieter Post en had lange tijd een belangrijke functie als weegplaats voor kazen. Met de bouw van deze Waag werd ook de hoogte van de andere gebouwen in de omgeving bepaald. De daklijst van de naastliggende, in 1670 gebouwde, herberg De Zalm moest ten minste zes el lager te zijn dan die van de Waag. Daarom is in de nu nog bestaande gevelsteen van dit gebouw onder de afbeelding van een zalm de tekst te vinden: Niet te hooch niet te laech van passe. Vroeger zat de VVV in deze kaaswaag.
De bovenverdieping was voor de waag niet belangrijk en werd van 1668 tot 1907 door de Goudse schutterij gebruikt als wapenkamer. Daarna werd de ruimte gebruikt als expositieruimte, kantoor van een veearts, kantoor van de reinigingsdienst, het bureau van de plaatselijke VVV en een stand van het Nederlands Zuivelbureau. Sinds 1995 is in de Waag het “Gouda Cheese Museum”. Het reliëf in de voorgevel is van beeldhouwer Bartholomeus Eggers. Hierop staan mensen afgebeeld in een ruimte met zuilen en bogen, die kaas wegen en notities maken. Aan beide kanten van het reliëf vind je de wapens van de vier burgemeesters van Gouda, die in het bouwjaar 1668 burgemeester waren.
Grote Sint-Janskerk
Ten zuiden van de Markt staat de Grote of Sint-Janskerk. Het gebouw is met 123 meter het langste kerkgebouw van Nederland en is vooral bekend vanwege de prachtige gebrandschilderde ramen, ook wel bekend als de “Goudse Glazen”. De Sint-Janskerk is een gotische kruiskerk en gewijd aan Johannes de Doper, de schutspatroon van Gouda. De symbolische kleuren van deze heilige, rood en wit, zijn in het stadswapen terug te vinden.
De kerk telde tot de reformatie vele altaren. In de oude kerk (voor 1404) stonden zes altaren. In de nieuwe kerk van 1443 waren er negentien, later zelfs 45. Het hoofdaltaar was gewijd aan Johannes de Doper. Het belangrijkste altaar na de verbouwing van 1485 was het Maria-altaar van de Onze-Lieve-Vrouwe-broederschap. Ook het St. Jobsaltaar van de gelijknamige broederschap was erg belangrijk. De meeste gilden bezaten altaren in de kerk.
Muurhuizen zijn woonhuisjes, pakhuisjes, loodsen en dergelijke die in de loop van de eeuwen tussen de steunberen tegen de kerk waren aangebouwd. Deze zijn in het begin van de twintigste eeuw gesloopt. Alleen het zogenaamde “zakkendragershuisje” aan de noordzijde is gerestaureerd en nu in gebruik als winkeltje. De meeste huisjes waren eigendom van de kerk en werden verhuurd. Ook de werkplaatsen van de stadsbeeldhouwer Gregorius Cool waren in deze muurhuizen ondergebracht. Bijzondere muurhuizen waren de zogenaamde ‘knekelhuisjes’, waar de beenderen (knekels) van de geruimde graven werden opgeslagen. Regelmatig werden ook deze knekelhuisjes leeggehaald en werden de beenderen overgebracht naar het pestkerkhof.
Naast het zakkendragershuisje bevond zich ooit een ingang tot de kerk die het ‘kraamvrouwenportaal” werd genoemd. Vermoedelijk is deze ingang genoemd naar de vrouwen die hier in kramen hun koopwaar aan de man probeerden te brengen. Een andere verklaring voor deze naam zou zijn, dat deze ingang gebruikt moest worden door vrouwen die na de geboorte van hun kind weer voor de eerste keer naar de kerk gingen.
Visbank & Korenbeurs
Langs de straat Achter de Kerk loopt een smalle gracht. Deze loopt onder de bebouwing door en komt dan uit bij de Gouwe en de Haven. Dankzij de bedrijvigheid rond de scheepvaart in het verleden, staat in deze straten een groot aantal monumentale bouwwerken. Zo liggen aan weerszijden van de Gouwe de ‘Visbank’ en de ‘Korenbeurs’, die beide als vismarkt hebben gefunctioneerd.
Gouwekerk
Aan de Hoge Gouwe, staat ook de 20e-eeuwse Sint-Jozefkerk of Gouwekerk. Deze neogotische kruiskerk is gebouwd in 1904 en de gedeeltelijk open torenspits vormt het hoogste punt van zowel het historische centrum als van de gehele stad.
Sint-Joostkapel
Op de hoek van de Lage Gouwe en de Lange Groenendaal staat de 15e-eeuwse Sint-Joostkapel, bij het voormalige Sint-Joostgasthuis van het zakkendragersgilde. Deze kapel wordt sinds 1683 gebruikt door de evangelisch-lutherse gemeente.
Turfmarkt
De Turfmarkt is net als de Gouwe en de Haven één van de grotere grachten met aan weerszijden diverse monumentale bouwwerken. Aan de noordzijde vind je het Verzetsmuseum Zuid-Holland in een voormalig bankgebouw. Aan de andere zijde bevindt zich de voormalige synagoge, tegenwoordig een kerkgebouw van de Vrije Evangelische Gemeente. Zowel de synagoge als het verzetsmuseum is beschermd als rijksmonument.
Molen de Roode Leeuw
Molen De Roode Leeuw is een ronde stenen stellingmolen op de Vest. De molen werd rond 1727 gebouwd ter vervanging van een houten wipmolen. In 1771 werd de molenkap gerestaureerd. Dit jaartal kun je terugvinden in de baard van de molen. In de loop van de 20e eeuw heeft de molen gedurende een langere periode, meer dan zestig jaar, geen maalwerk verricht.
Molen ’t Slot
Molen ’t Slot is een korenmolen aan de Punt 17. De molen is in 1832 gebouwd als vervanging van een eerdere achtkante stellingmolen die in 1831 door brand werd verwoest. Het is de derde molen op de plaats waar het kasteel van de Heeren van Ter Gouw ooit stond. In ’t Slot bevinden zich twee windgedreven koppels maalstenen en twee elektrisch aangedreven koppels. Je kunt de molen alleen op afspraak bezoeken.
Musea in Gouda
Museum Gouda
Museum Gouda is een museum met onder meer altaarstukken uit de 16e eeuw, 19e-eeuwse schilderijen uit de Arntzeniuscollectie (Haagse School en de School van Barbizon) en een uitgebreide collectie Gouds plateel. Sinds 2012 heeft Museum Gouda ook een stadsmaquette waarop Gouda in het jaar 1562 op schaal 1 op 350 nauwkeurig is nagebouwd. In het monumentale pand bevinden zich verder onder meer een oude stadsapotheek, de chirurgijnsgildekamer en een kelder met martelwerktuigen. In 1947 werd de collectie ondergebracht in het Catharina Gasthuis. De functie en geschiedenis van het Gasthuis zijn terug te vinden in verschillende ruimten: de Chirurgijnsgildekamer, de kamer waar de chirurgijns vergaderden sinds 1699, een compleet apothekersinterieur op de oorspronkelijke plek van de Goudse stadsapotheek en in de kelder van de Gasthuiskapel is een verzameling straf- en martelwerktuigen te zien. Deze werden vroeger op het stadhuis van Gouda gebruikt. In deze kelder is ook een dolcel te vinden; psychiatrische patiënten werden hier in het verleden opgesloten.
Het museum bezit onder andere werken van schilders als Isaac Israëls (1865-1943), Willem Tholen (1860-1931), Pieter Pourbus (ca 1523-1584), Odilon Redon (1840-1916) en Charles-François Daubigny (1817-1878). Naast kunst- en stadshistorische voorwerpen beheert Museum Gouda een grote collectie plateel. Plateel is een soort aardewerk dat lijkt op porselein. Van oorsprong betekent plateel ‘gedecoreerd bord, vaas of schaal’. In 1898 werd in Gouda de Plateelbakkerij Zuid-Holland opgericht. Toen de productie van kleipijpen aan het begin van de 20e eeuw terugliep, begonnen de fabrikanten van deze pijpen ook met de productie van sier- en gebruiksaardewerk en met succes. Vooral handbeschilderde producten uit de periode tot 1930 met karakteristieke, florale decoraties zijn erg populair. Daarnaast is er ook serviesgoed te vinden.
Gouda Museum met kinderen
Pizza, siroopwafels en kaas verruil je in een mum van tijd voor kunst en cultuur in Museum Gouda waar de vuurtorenrode ontdekkoffer klaarstaat. Met de opdrachten uit de koffer – voor kinderen tussen 6 en 12 jaar – ontdek je op een speciale manier de collectie. Beantwoord vragen als ‘Waarom hangt er een krokodil in de apotheek van het museum?’ en ‘Waarom is de Sint-Janskerk op de stadsmaquette ingestort?’. De beloning is een codewoord dat toegang geeft tot de club van Museum Gouda Helden! Combineer dit met een superleuke workshop ‘Landschap maken van stof’ geïnspireerd op de expositie ‘Lage Landen, Schatten uit het Rijks’ (ook een aanrader voor ouders!).
Meer informatie vind je hier.
Museumhaven Gouda
In Museumhaven Gouda liggen bewoonde historische transportschepen. Veel van de aanwezige schepen dateren van rond 1900 en waren geschikt voor de vaart over de Zuiderzee, de Waddenzee en langs de kust. De schepen komen uit alle delen van Nederland. Er zijn twintig vaste ligplaatsen en enkele plaatsen voor passanten met oude schepen. Een centraal informatiepaneel en een informatiebordje bij elk schip geeft informatie. In de haven liggen onder andere de schepen ‘Blijde Aankomst’, ‘Johanna’, ‘Regina’, ‘Hoop doet Leven’ en ‘Vriendschap van Selzaete’.
In ’t IJsselhuys vind je horeca en voorlichtingsmateriaal over de schepen. Bij het Werfhuys zijn oude materialen en oude technieken te zien. Vaak zijn schippers bezig met restauratiewerkzaamheden aan hun schip of onderdelen daarvan; als het even kan op de oorspronkelijke manier en met gebruikmaking van oorspronkelijke materialen.
Verzetsmuseum Zuid-Holland
Het Verzetsmuseum Zuid-Holland is een museum over het Zuid-Hollandse verzet in de Tweede Wereldoorlog. Het werd op initiatief van het Goudse 5 mei-comité opgericht in 1985. Het museum was tot november 2018 in de binnenstad gevestigd in een voormalig bankgebouw aan de Turfmarkt 30-32. Het pand is in 1937 ontworpen in Zakelijk Expressionistische stijl. Deze stijl lijkt op de Amsterdamse Schoolstijl en kenmerktherken je aan de strakke geometrische bouw en het siermetselwerk. Volgens planning zal het medio 2019 onder een nieuwe naam intrekken bij de Chocoladefabriek, waar ook de Stadsbibliotheek en het streekarchief Midden-Holland zijn.
Meer informatie vind je hier.
Goudse Kaas- en Ambachtenmuseum
In de Waag aan de Markt bevindt zich het Goudse Kaas- en Ambachtenmuseum/ Gouda Cheese Museum. Hier kom je alles te weten over de geschiedenis van kaas, de producten die hier werden gewogen en verhandeld en hoe kaas gemaakt wordt. Dit is toch wel het bekendste product uit de stad. Al sinds de middeleeuwen worden er op de weekmarkt van Gouda kazen verhandeld, die in boerderijen in de regio gemaakt werden. In de 16e eeuw woedde er een heuse ‘kaasoorlog’ tussen Schoonhoven en Gouda toen keizer Karel V Schoonhoven toestemming gaf om kaas te verhandelen. Na een langdurig conflict trok Gouda aan het langste eind. De kaasmarkten hebben tot ver in de 20e eeuw in Gouda plaatsgevonden.
De volvette kaas dankt zijn naam aan het feit dat hij in Gouda werd verhandeld, waarbij het stadsbestuur zorgde voor een kwaliteitscontrole. De kazen werden in de Waag gewogen. Door de opkomst van zuivelfabrieken verloor deze markt haar betekenis. Nu is er nog slechts sprake van een vanwege het toerisme in stand gehouden kaasmarkt. De soortnaam en vorm van de Goudse kaas zijn niet beschermd, waardoor veel kazen die verkocht worden als ‘Goudse kaas’, in werkelijkheid ergens anders zijn gemaakt. er is dan ook al een tijdje een discussie om het product beter te beschermen. Ook vind je op de begane grond de museumwinkel en VVV Gouda. In de museumwinkel vind je uiteraard de Hollandse kazen, kaasgerelateerde artikelen en andere souvenirs.
Monumenten & Sculpturen
Niet alleen in de musea, maar ook in de openbare ruimte zijn diverse beelden, sculpturen, oorlogsmonumenten en overige objecten te zien, zowel klassieke kunstwerken (bijvoorbeeld 17de eeuw) als moderne werken. In het Houtmansplantsoen staan monumenten voor de gebroeders Cornelis en Frederik de Houtman en voor oud-burgemeester Van Bergen IJzendoorn uit de 19e eeuw. Beelden die zich al sinds de 17e eeuw in Gouda bevinden zijn bijvoorbeeld de uitbeelding van de gelijkenis van de rijke man en de arme Lazarus op het Lazaruspoortje uit 1609. De toegangspoort tot het Willem Vroesenhuis aan de Spieringstraat en het marmeren werk Het weegbedrijf van Bartholomeus Eggers aan de Markt zijn ook uit de 17e eeuw. Op de Nieuwe Markt staat sinds 1988 De Kaasboerin, een bronzen beeld van de Stolwijkse beeldend kunstenares Ineke van Dijk dat een boerin uitbeeldt met een Goudse kaas tegen zich aan geklemd. In de jaren negentig van de 20e eeuw zijn langs de singels van Gouda sculpturen geplaatst van elf beeldende kunstenaars, de Goudse beeldenroute.
Evenementen Gouda
Goudse Keramiekdagen
In mei vinden de Goudse Keramiekdagen plaats, waar keramisten hun werk tentoonstellen en ook exposities te bezoeken zijn. Een ander jaarlijks terugkerend evenement is de wekelijkse toeristische Kaas- en Ambachtenmarkt in de zomermaanden, waarbij de bekende Goudse kaas wordt verhandeld. De kaasmarkt is omringd door de weekmarkt en kramen met ambachtelijke werklieden, die laten zien hoe vroeger onder andere klompen, karnemelk en kaarsen werden gemaakt. In de zomer vinden ook het meerdaagse evenement de Goudse Havenstaddagen en de curiosamarkt Gouds Montmartre plaats.
Zotte Zaterdag
Vergeet geschiedenisboeken, vergeet iPads. Kom 26 oktober op Zotte Zaterdag naar Gouda om live terug te gaan naar de Middeleeuwen en te leren over Gouda in 1511. Een groot festivalavontuur dat je onderdompelt in de tijd van kaasmakers, kwakzalvers en bierbrouwers en het boek Lof der Zotheid van de briljante geleerde Erasmus die in Gouda opgroeide. Overal ontdek je iets leuks! Zo luister je naar zingende monniken in de Sint-Janskerk, zie je hoe kaas toen werd gemaakt en doorklief je de Goudse grachten per ouderwetse trekschuit.
Gouda bij Kaarslicht
Op de tweede of derde vrijdag van december wordt “Gouda bij kaarslicht” gehouden, ook wel kaarsjesavond genoemd. Hierbij wordt het centrum van de stad helemaal met kaarsen verlicht, een traditie die veel bezoekers naar trekt. Daarna is er in de maanden december en januari “Gouda bij kunstlicht”, waarbij onder andere het stadhuis wordt versierd met wisselende lichtprojecties door de kunstenaar Patrice Warrener. Hierbij worden kunstig bewerkte foto’s van de gevel op diezelfde gevel geprojecteerd. Tevens kunnen bezoekers zich in de wintermaanden vermaken op een ijsbaan op de Markt.
Overnachten in Gouda (en omgeving)
Best Western Plus City hotel
Als je voor een paar dagen Gouda een kindvriendelijk hotel zoekt, dan is het Best Western Plus City hotel een schot in de roos. Het ligt lekker centraal, het ontbijt is heerlijk en er zijn zowel driepersoonskamers als vierpersoonsfamiliekamers plus heuse stroopwafel- en kaassuites. Ook Canalhouse B&B aan de Gouwe in hartje centrum heeft lekkere familiekamers en appartementen en beschikt over kinderbedjes en speelgoed.
Meer informatie vind je hier.
Landal Reeuwijkse Plassen
Liever buiten de stad? Combineer dan de historie en cultuur van Gouda met de natuur van de Reeuwijkse Plassen bij Landal Reeuwijkse Plassen, ongeveer 8 kilometer verderop. In dit vakantiepark verblijf je in een moderne waterwoning en genieten de kinderen van een overdekt zwembad en natuurspeeleiland.H ier overnacht je heerlijk in de ruime watervilla’s of kinderbungalows met uitzicht op het water! Natuurlijk ontbreken de nodige faciliteiten niet, zo is er een overdekt zwembad waar je baantjes kan trekken en een peuterbad en is er sinds december 2018 zelfs een indoor speelzolder geopend.
Meer informatie vind je hier.
Lees ook: Landal Reeuwijkse Plassen
Ben jij al eens in Gouda geweest?
- Tweede Wereldoorlog; interessante monumenten en musea in Nederland - 1 november 2022
- Madrid Stedentrip; Bezienswaardigheden & Activiteiten - 24 januari 2022
- Groningen stad; bezienswaardigheden & activiteiten - 2 januari 2022
Leave a comment