Kamp Westerbork bezoeken review; concentratiekamp Nederland met kinderen- Mamaliefde.nl

Waarschijnlijk niet echt een uitstapje waar je als eerste aan denkt als je op zoek gaat naar “een leuk dagje uit” met kinderen in Drenthe. Toch is het zeker de moeite waard om een bezoek te brengen aan het Herinneringscentrum Kamp Westerbork.

Waarschijnlijk leren ze op school wel over de Tweede Wereldoorlog, maar het rondlopen over het terrein waar vroeger een concentratiekamp heeft gestaan maakt het toch wel echt indrukwekkend.

Zowel Isabell is hier met haar middelbare scholieren geweest en zelf ben ik met twee kinderen geweest. Onze ervaringen delen we hier onder.

Inhoud toon

Kamp Westerbork

Het kamp ligt midden in een prachtig groot bos aan de rand van het dorpje Westerbork. Het kamp werd door de Nederlandse regering in 1939 vlak voor de Tweede Wereldoorlog gebouwd als Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork om Joodse vluchtelingen uit Duitsland op te vangen. Ruim twee jaar na het begin van de Duitse bezetting, op 1 juli 1942, namen de nazi’s het kamp over, waarna Westerbork functioneerde als doorgangskamp. Het kamp werd een voorportaal waarvandaan ruim 102.000 in Nederland wonende Joden en 245 Roma per trein werden gedeporteerd naar concentratie- en vernietigingskampen in Duitsland, Polen en Tsjechië.

Een grote parkeerplaats vlak voor het museum biedt ruimte aan de vele bezoekers. Vanaf hier is het nog wel circa 5 kilometer naar het herinneringscentrum zelf, deze ligt midden in het bos naast de radiotelescoop. Onderweg kom je dan ook borden tegen dat je telefoon uit moet vanwege de straling. Dit kan je lopend doen, met de fiets als je die hebt meegenomen, of met de museumbus.

Met de bus

In de bus krijg je alvast de nodige informatie te horen via een ingesproken bandje dat werd afgespeeld. We zouden een flink stuk door het bos moeten rijden, dit was destijds ook de looproute van de mensen die in oorlogstijd op weg naar het kampterrein. Met alles wat ze bij zich hadden, koffers vol met laatste bezittingen die ze snel uit huis hadden kunnen pakken. Alleen dat was al indrukwekkend, mijn kinderen waren gelijk blij dat ze niet hoefden te lopen. Terwijl je geen idee hebt waar je heen gaat en hoe ver het nog lopen is.

In de bus hoorden we ook dat het in oorlogstijd geen mooi dichtbegroeid bos was zoals we nu zagen door de ramen, maar een uitgestrekte zandvlakte, kaal en dor, er was helemaal niets. Heel bijzonder dus dat dit prachtige bos binnen 70 jaar tijd zo is gegroeid!

Met de fiets

Ook met de fiets kan je het Herinneringscentrum bereiken. We hadden de fietsen achterop de fietsendrager gezet zodat we de 5 km konden fietsen. Het is even goed opletten welk pad je moet hebben, maar daarna fiets je de 5 kilometer over een vrijwel recht stuk. Je fietst dan over de plek waar vroeger de treinrails heeft gelegen en de mensen dus aankwamen. Onderweg kom je borden tegen met indrukwekkende getallen van de mensen die hier zijn aangekomen of weer verder zijn vervoerd. Vlak voordat je bij het Kamp bent is er een fietsenparkeerplaats. Je mag niet met de fiets het terrein zelf op.

Kamp Westerbork & Monumenten

Het voormalige kampterrein is nu een vrij toegankelijk grasland in het midden van een bosrijke omgeving die beheerd worden door Staatsbosbeheer. De voormalige gebouwen zijn gemarkeerd in de vorm van verhoogde heuveltjes die met gras begroeid zijn. Behalve de commandantswoning die in een glazen kas is geplaatst ter bescherming en de aardappelkelder en barak 56 zijn er geen originele gebouwen meer te vinden. Sinds 2014 is het terrein Europees erfgoed.

Er is dus weinig van de vertrekken te bekennen. Er stonden wel op de velden verspreid wat grote platen met foto’s om een indruk te geven wat er gestaan had. Na de oorlog moest het land weer opgebouwd worden, maar niemand had geld en/of spullen om iets op te bouwen. Het kamp, het hout van de gebouwen en het staal werd daarom geplunderd door de bevolking om daar hun stad weer mee op te bouwen. Natuurlijk willen ze het kamp zo realistisch mogelijk weer terug opbouwen, maar gebrek aan geld maakt dit niet mogelijk.

Barakken

Het herinneringscentrum zet zich in om barakken, die vaak slechts gedeeltelijk behouden zijn gebleven, weer terug te halen en terug te plaatsen op het kampterrein. Een van deze barakken, barak 64, die veertig jaar bij Veendam had gestaan, ging vlak voor een dergelijke verplaatsing door brandstichting verloren. Enkele resten van deze barak hebben een plek gekregen in de permanente tentoonstelling van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork. De naastliggende barak 56 is later wel herplaatst.

Maquette

Langs de voormalige hoofdweg vindt je onder een afdak een maquette. Een aantal gedeeltelijke reconstructies in beton geven een indruk van hoe de barakken eruit hebben gezien.

Tekens van Westerbork

Honderd meter voor de ingang van het kamp verwijzen de Tekens van Westerbork naar de bestemmingen waar de gevangenen heen gebracht zijn en vermelden hun aantallen.

De gesproken namen

De gesproken namen is een monument waarbij vanuit een gerestaureerde wagon dagelijks de namen worden voorgelezen van degenen die op transport zijn gesteld.

102.000 stenen

Midden op het terrein, op de toenmalige appelplaats, is het monument de 102.000 stenen geplaatst. Op de stenen is een symbool geplaatst met een Jodenster of een symbool voor verzetsstrijder of een Roma die hier hebben gewoond. Tussen de stenen in zijn er foto’s geplaatst.

Nationaal Monument Westerbork

Op het terrein naast de aardappelschuur staat het Nationaal Monument Westerbork op de plek waar de spoorbaan eindigde. Ook vind je hier nog een wachttoren.

De Jerusalem Stone, geschenk van de staat Israël

Op het terrein ligt ook de Jerusalem Stone ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de naziterreur en kamp Westerbork. Deze steen komt uit de heuvels bij Jeruzalem en is een geschenk van de staat Israël. Hij werd op 3 maart 1993 onthuld door de Israëlische president Chaim Herzog, in aanwezigheid van koningin Beatrix. Zulke stenen zijn ook in Auschwitz en in Bergen-Belsen geplaatst. De steen draagt de Bijbeltekst ‘…en mijn smart staat mij bestendig voor ogen’ (Psalm 38 vers 18).

Geluidszuilen

Als je met jongere kinderen hier komt van basisschoolleeftijd dan zijn de geluidszuilen verspreid over het terrein een aanrader. Vanuit deze zuilen worden er dagboekfragmenten en verhalen voorgelezen vanuit het perspectief van de kinderen die hier in die tijd woonden om het verleden weer een beetje tot leven te laten komen. Zo hoor je bijvoorbeeld over hoe het was om hier jarig te zijn, of hoe je hier naar school ging maar ook over de bevrijding. De kinderen vonden dit allemaal heel interessant en bleven overal staan luisteren.

Verzetsgraf

Een halve kilometer ten zuiden van de hoofdingang van kamp Westerbork bevond zich het kampcrematorium en tegenwoordig het verzetsgraf waar onder meer verzetsstrijders zijn vermoord.

Westerborkpad

Sinds 2012 bestaat het Westerborkpad. Deze wandelroute in het spoor van de Jodenvervolging in Nederland loopt van de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam naar de ingang van het voormalige kamp langs diverse monumenten en historische plekken.

Rondleiding over het voormalig kampterrein

Toen we aankwamen bij het Kamp was er net een gids begonnen met een groep belangstellenden aan zijn ronde en we besloten om daarbij aan te sluiten, zodat we zeker wisten dat we niets zouden missen. De gids vertelde zeer enthousiast en uitvoerig.

De groep was wel aan de grote kant en het was zo’n onvoorstelbaar groot terrein dat het niet altijd even goed te volgen was. Het was ook op deze dag zeer zomers en warm. We stonden in de felle brandende zon en er was nergens een plekje schaduw. (Tip: kies een dag uit waarop de zon minder aanwezig is en de temperatuur niet hoger is dan 25 graden Celsius).

Museum Herinneringscentrum Kamp Westerbork

En er waren vele kaarten en brieven vergroot langs de weg opgehangen. Zo kreeg je een indruk met welk beeld/idee mensen op weg gingen richting dit kamp. Eenmaal weer terug met de bus bij het museum aangekomen zagen we een tentoonstelling van een ingerichte slaapzaal waarvan de kinderen het geraamte van buiten nog herkenden. De foto links was een grote prent aan de muur om een beeld te geven hoe de bedden in de ruimte stonden achter elkaar en op de rechterfoto stond zo’n stapelbed (3 hoog!) in het echt met kleding en al uitgestald.

In het museum was toch ook nog wel veel te zien. Zo ook deze brancard die werd gebruikt om de zieken van de trein naar het kamp te brengen. Er waren overal hoekjes en ruimtes om geluidsbanden te horen en beelden te bekijken over het wel en wee van het kamp. En mensen die je op film zag, kon je soms ook weer terug herkennen op foto’s in het museum.

Meer informatie vind je hier.

Westerbork Synthese Radio Telescoop & Melkwegpad

Op het terrein werden in 1968 vijf van de huidige in totaal 14 schotels van de Westerbork Synthese Radio Telescoop geplaatst. De restanten van het kamp werden hiervoor ontruimd en afgebroken om storingen aan het ruimteonderzoek te voorkomen. In 1971 vertrokken onder protest de vijf laatste gezinnen uit hun woonbarakken. De eigenaar Staatsbosbeheer betrok het overig deel van het terrein bij boswachterij Hooghalen.

Vanwege de radiotelescopen werd gemotoriseerd verkeer en bewoning in de buurt van het voormalig kampterrein verboden. De radiotelescopen op het voormalige kampterrein maken dat bezoekers hun mobiele telefoons uit moeten zetten omdat die storingen kunnen veroorzaken in de werking ervan. Hiervoor wordt gewaarschuwd met borden die in de nabije omgeving van het kampterrein zijn geplaatst. Ook in de bus die de bezoekers naar het kampterrein brengt, wordt hiervoor gewaarschuwd.

Meer informatie vind je hier.

Melkwegpad

Zoals vermeld kan je ook lopend vanaf het museum naar Kamp Westerbork lopen. Vanaf de parkeerplaats is het een interessante wandeling over het melkwegpad waarbij je onderweg borden tegen komt met meer informatie over de ruimte. Je komt onderweg ook de planeten uit ons zonnestelsel tegen op schaal, dus een aantal heel dicht op elkaar terwijl anderen weer verder bij elkaar vandaan liggen.

Kamp Westerbork; Wel of niet bezoeken met kinderen?

Onze jongste dochter had toevallig in groep 7 wel al een aantal lessen gehad over de Tweede Wereldoorlog en had ook het verhaal van Anne Frank gehoord, wat al veel indruk op haar had gemaakt. De twee oudste jongens hadden ook al op school het een en ander gehoord en enkele filmpjes bekeken, maar ook zij hadden nog nooit daadwerkelijk een kamp bezocht. Dus eigenlijk wel een mooie en leerzame ervaring de we samen konden maken.

Een dag voor we het kamp zouden gaan bezoeken vroeg ik aan de kinderen of ze het wel echt zagen zitten om er heen te gaan. Ik herinnerde me ineens mijn eigen schoolkamp van groep 8 waar ik ook een soort kamp of plek bezocht had waar zich veel had afgespeeld tijdens die oorlog en wist dat er ook wat ruimtes waren waar we als kinderen in konden, maar waar mijn nekharen rechtovereind van gingen staan. Ik gaf dan ook aan dat wanneer ze zich niet prettig zouden voelen ze dat dan dus ook niet verplicht waren.

Deze waarschuwing bleek achteraf hier niet nodig, het kamp ligt midden in een bos en er staan in principe geen gebouwen meer. Voor de kinderen heeft het meer weg van een wandeling waar je een uur / twee uur voor uit kan trekken met hier en daar informatie of een monument.

Al met al heeft het veel indruk gemaakt. We waren er allemaal even stil van. Ondanks dat we een andere verwachting hadden waren we toch voldaan met wat we wel te zien hadden gekregen en met name de uitleg van de gids heeft hieraan bij gedragen.

Drenthe

Bezienswaardigheden

Author
Recent Posts

Linda van Aken

Publisher at Mamaliefde

Linda is de oprichter van Mamaliefde.nl. In het dagelijks leven is ze getrouwd en moeder van een koningskoppel.

Met een achtergrond als pedagoge is Linda goed thuis in de theoretische aspecten van het ouderschap. Toch erkent ze dat in de praktijk, als moeder, de dingen soms net iets anders uitpakken. Daarnaast heeft ze een zwak voor kwalitatief speelgoed.

Linda heeft een passie voor reizen en ontdekt graag nieuwe plekken en probeert de vele werkuren te balanceren door kostbare quality time door te brengen met haar gezin.

Het zijn deze persoonlijke ervaringen die haar inspireren om te schrijven, en daarom behoren gezinsgerelateerde onderwerpen tot haar favorieten. Spontane acties schuwt ze niet; Linda staat altijd open voor een beetje avontuur.

Latest posts by Linda van Aken (see all)