Skip to Content

Sonnenborgh museum & sterrenwacht

Sonnenborgh museum & sterrenwacht

In het centrum van Utrecht vind je het Sonnenborgh museum & sterrenwacht uit de 19e eeuw die is gebouwd op een bastion dat hier al in de 16e eeuw is aangelegd. Vanwege bezoeken aan het Spoorwegmuseum en het Centraal Museum waren we hier al een paar keer langs geweest, maar hadden we de sterrenwacht zelf nog nooit bezocht. Hoog tijd om daar verandering in te brengen.

Sonnenborgh

Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl

Vanwege het Weekend van de Wetenschap werden er door heel Nederland extra activiteiten georganiseerd en lezingen gegeven. Zo ook bij de sterrenwacht Sonnenborgh waar een vragenuurtje werd georganiseerd met als thema zwarte gaten en buitenaards leven.

Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl

Aangezien de kinderen op school bezig zijn met het thema het heelal en ze onder andere planeten maken van papiermaché en op zoek gaan naar antwoorden op vragen die ze zelf hebben en ze dit thema erg interessant vinden en er iedere keer weer mee thuis komen, leek een bezoek aan de sterrenwacht Sonnenborgh een goed idee. Ook had ik ons aangemeld voor de lezing over het buitenaards leven. Dat is toch één van de voordelen van de museumjaarkaart.

De sterrenwacht

Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl

Bij aankomst bij Sonnenborgh werden we enthousiast ontvangen. Op dat moment was net de zon door de bewolking doorgekomen. Dus werden we door een medewerker direct meegenomen naar de telescoop die stond afgesteld op de zon. Ondertussen zagen de kinderen allemaal al andere dingen die hun interesse wekte, maar dat moest nog even wachten.

Boven de sterrenwacht zijn drie koepels gevestigd met telescopen; de Merz, Gala en Lunt. Op zondag kun je door de zonnetelescoop kijken. Wij waren meegenomen naar de Lunt, dit is de grootste zonnetelescoop van Nederland. Op de telescoop zijn een aantal filters aangebracht zodat je hierdoor veilig overdag naar de zon kunt kijken.

Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl
Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl

De medewerker gaf uitleg over wat je kon zien; zo waren er twee kijkers; de bovenste met een rood filter zodat je zwarte vlekken op de zon kon spotten. De onderste had een ander filter waardoor je uitbarstingen op de zon, de zogenaamde zonnevlammen kan waarnemen. Nu hadden we geluk dat de zon momenteel heel actief is, dus de kinderen waren er van overtuigd dat zij één van die uitbarstingen hebben gezien. 😉

Ze vonden dit zo interessant dat we later nog een keer terug zijn gegaan om nog een keer door de telescoop te kijken. Ze waren toen ook nieuwsgierig naar hoe ze hier altijd naar de zon konden kijken dus werd even kort gedemonstreerd hoe de koepel kan draaien zodat de telescoop altijd op de zon gericht kan worden. Dat vonden ze toch wel een beetje spannend dat het dak opeens ging draaien.

In een andere koepel vind je de Merz-telescoop uit 1863 en die was destijds één van de grootste. Nu nog steeds kan hij gebruikt worden. Als het bewolkt is staat hij gericht op een gebouw zodat je er toch doorheen kan kijken en iets kan zien. Toen later de zon helemaal doorbrak werd deze telescoop ook op de zon gericht. In deze ruimte waren echter veel meer mensen, en omdat we de zon al hadden gezien door de andere telescoop hebben we deze niet bekeken.

Daarnaast heb je nog de Gala-telescoop, deze is echter niet voor bezoekers toegankelijk. In de herfst en winter worden er ook Sterrenkijkavonden georganiseerd waarvoor je je moet aanmelden. Ook zijn er speciale kinderkijkavonden.

Het museum

Nadat we door de telescoop hadden gekeken liepen we terug naar de ingang van het museum. Daar kregen de kinderen een speurtocht met stickers; op verschillende plekken in het museum moesten ze op zoek naar een voorwerp en daar een passende sticker bij plakken. Voor de volwassenen is er een tablet met meer informatie en opdrachten die je kunt gebruiken tijdens het museumbezoek.

Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl
Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl

Via de glazen gang kom je in het zonnelab. Hier kom je meer te weten over het ontstaan van het heelal zoals sterrenstof, vind je een oude telescoop en een stuk van een meteoriet dat ouder is dan de aarde zelf. Deze mag je ook aanraken. Met de tablet kun je de oerknal ook echt opnieuw doen beleven.

Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl

Vervolgens kom je in een ruimte waar de aarde en de diverse planeten centraal staan. Hier vind je ook meer informatie over de verschillende factoren die bijdragen aan de mogelijkheid voor menselijk leven. Zoals de kern, de gemiddelde temperatuur aan de oppervlakte en de atmosfeer. Ook van de andere planeten staat vermeld hoe de situatie is en of er leven mogelijk is.

Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl

Hier vind je ook de toegang tot het bastion en de collegezaal die in de jaren ’80 nog werd gebruikt om college te geven. Nu waren wij hier voor het vragenuurtje en mochten we in de collegebanken plaatsnemen voor een korte introductie over de mogelijkheid van buitenaards leven.

Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl

Via het dak van het bastion met een aantal plantenbakken die een herinnering vormen aan de hortus botanicus. Ook loopt hier de Meridiaan van Utrecht. Deze denkbeeldige lijn van de Noord- naar Zuidpool werd vroeger gebruikt om de lokale tijd te meten, als de schaduw van de zon de merediaan passeerde was het 12 uur. In de Meridiaanzaal vind je de instrumenten waarmee dat gemeten werd.

Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl
Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl

Met kinderen is vooral de werkplaats heel interessant; hier vind je verschillende proeven en opdrachten die je kunt doen. Hierbij is de tablet toch echt wel noodzakelijk qua uitleg. Zo is er een tafel met verschillende ringen die je in elkaar kan leggen. De opdracht is om iedere keer uit verschillende ringen te kiezen en zo een planeet te vormen waar menselijk leven mogelijk is. Denk bijvoorbeeld aan het materiaal van de kern, de dikte van de atmosfeer, de aanwezigheid van water, de benodigde elementen etc. Met behulp van de tablet kun je controleren of dit juist is.

Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl

Ook kun je met behulp van augmented reality een raket bouwen met onderdelen om onderzoek te doen of met bouwstenen van atomen zelf moleculen maken. Doordat je hier vooral veel kan doen was deze ruimte natuurlijk een groot succes.

Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl
Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl

Je kunt ook de oude bibliotheek bezoeken en in de boeken of tijdschriften bladeren die hier liggen. In de kleine bibliotheek vind je een klein planetarium als model voor de beweging van de planeten en manen.

Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl

Tot slot vind je in de foyer tegenover de ingang van het museum een ruimte die gericht is op de meteorologie en de oprichting van het KNMI. Op de tafel wordt een film geprojecteerd hoe men vroeger het weer voorspelde. Deze kamer hadden we bijna ‘gemist’, maar omdat dochter nog een sticker moest plakken van het borstbeeld in deze kamer werd ze hier op gewezen.

Bastion Sonnenborgh

Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl
Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl
Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl

De basis van deze sterrenwacht is het bastion Sonnenborgh, een van de best bewaarde van heel Europa. In 1552 gaf keizer Karel de Vijfde de opdracht om 4 bastions aan te leggen om de stad Utrecht te verdedigen tegen het verrijdbare kanon. Deze is de enige die nog is overgebleven.

Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl

Nadat het bastion niet meer nodig was als verdedigingswerk werd Sonnenborgh gebruikt door de toenmalige Universiteit; zo was er rond 1700 een chemisch laboratorium in de kazenmatten waar proeven werden gedaan. Op het dak werd er een hortus medicus aangelegd, echter bleek deze locatie toch niet heel geschikt te zijn vanwege de hoogte en doordat het water vanuit de singels omhoog gehaald moest worden.

Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl
Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl
Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl

Nadat het bastion zelf niet meer werd gebruikt raakte hij onder de aarde bedolven tot ze aan het einde van de 20e eeuw deze hebben uitgegraven en hersteld. Nu is het bastion te bezoeken als onderdeel van het museum en staat er onder andere een kanon en vind je in de vitrine restanten die zijn gevonden in het voormalige chemische laboratorium. In de grote zaal van het bastion wordt een film vertoond over de geschiedenis van het bastion.

Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl

Boven Sonnenborgh werd in de 19e eeuw een Sterrenwacht aangelegd door hoogleraar Buys Ballot. Hij deed onder andere onderzoek naar meteorologie en richtte hier in 1854 het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) op dat later verhuisde naar De Bilt en nog steeds dagelijks de weersvoorspellingen doet.

Daarna werd het tot 2012 volledig gebruikt als sterrenkundig instituut en werden hier colleges gegeven. Op Sonnenborgh werd er vooral veel onderzoek gedaan naar de dichtstbijzijnde ster; de zon. Zo werd er in 1930 onderzoek gedaan naar het materiaal waarvan de zon gemaakt is. Hiervoor gebruikten ze de 7 meter lange telescoop met daarachter een 12 meter lange spectroscoop.

Sonnenborgh museum & Sterrenwacht Utrecht review - Reis-liefde.nl

Sinds 2013 is er een publiekssterrenwacht en een museum voor weerkunde, sterrenkunde en bastiongeschiedenis gevestigd.

Niet alleen in Nederland maar ook in België kan je ook een sterrenwacht bezoeken zoals de Cozmix volkssterrenwacht aan de rand van Brugge.

Meer informatie over Sonnenborgh vind je hier.

Linda van Aken
Laatste berichten van Linda van Aken (alles zien)

Leave a comment

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

    Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.