Nederland heeft een groot spoorwegennet van totaal maar liefst 3434 km lang. Het spoorwegennet en de stations worden beheerd door ProRail. De meerderheid van alle spoorlijnen in Nederland is geëlektrificeerd, wat wil zeggen dat op deze spoorwegen de railvoertuigen continu zijn voorzien van elektrische voeding door middel van een bovenleiding of een derde rail. Vroeger reden treinen op een andere manier, namelijk met een stoommachine als energiebron. Er waren voor deze stoomlocomotieven geen bovenleidingen nodig.
Tegenwoordig is er in Nederland nog een aantal trajecten waar nog stoomlocomotieven rijden; deze zijn veelal toeristisch en een aantal organisaties heeft zelfs een eigen lokaalspoorlijn. Hieronder worden enkele toeristische trajecten benoemd: wat is er zo bijzonder aan? Welke stations kom je tegen? Hoe lang is het traject ongeveer en hoe lang duurt de rit? En wat betaal je voor een ticket om mee te mogen met de stoomlocomotief?
Overijssel: Museum Buurtspoorweg (MBS) Haaksbergen-Boekelo
De spoorlijn van de MBS tussen Haaksbergen en Boekelo (Overijssel) is ruim zeven kilometer lang. De MBS beschikt over een grote collectie kleine Nederlandse diesellocomotieven. Op beide stations in Haaksbergen en Boekelo vind je een museum. Als je het stationsgebouw in Haaksbergen binnenstapt ervaar je meteen de sfeer van weleer. Hier koop je een treinkaartje en maak je in de wachtkamer kennis met de reizigers van vroeger. Op en rond het station is veel te zien, zoals bijvoorbeeld de werkplaats en de goederenloods. Bij de depotassistent kun je terecht met vragen, bijvoorbeeld over de werking van een ketel van de stoomlocomotief of als je kind zelf een emmer met kolen wil volscheppen? In de goederenloods kun je terecht voor koffie, thee, gebak en fris en er is een museumwinkel.
Bij de spoorwegovergang in Boekelo staat een klein gebouwtje waar je op rijdagen een kaartje kan kopen bij de stationschef van Boekelo. Hier vind je het museumdepot waar het grootste gedeelte van de locomotieven en wagons staan die nog gerestaureerd moeten worden. Voor kinderen is er een wagon speciaal met speelgelegenheden ingericht en zijn er diverse grote modelspoorbaan te vinden. Natuurlijk mogen kinderen ook zelf hun kaartje knippen en zijn er allemaal interactieve opdrachten die ze kunnen doen.
Meer informatie vind je hier.
Noord-Holland: Museumstoomtram Hoorn-Medemblik (SHM)
Op 23 mei 1968 werden de eerste ritten met museummaterieel gemaakt op het voormalige goederen- en rangeeremplacement van station Hoorn, met onder andere de zogeheten Blokkendoosrijtuigen van de NS. Het gaat hier niet om een stoomtrein, maar om een museaal en toeristisch stoomtrambedrijf. Je kunt hier alles ontdekken over stoomtrams in Nederland in het tramstation, het seinhuis, de tentoonstelling ‘De Tijdlijn’ en de prachtige locomotieven en rijtuigen bewonderen in het Bello Atelier. De stoomtrams maken een stop op de historische stations Wognum, Twisk, Opperdoes en Medemblik. In Wognum is er wat tijd om een kijkje te nemen bij het station. De spoorlijn dateert uit 1887. Eenmaal in Medemblik aangekomen, kun je met het museumschip ‘Friesland’ uit 1956 het IJsselmeer overvaren naar Enkhuizen.
De tramreis van Hoorn naar Medemblik duurt zo’n 1,5 uur. De overtocht van Medemblik naar Enkhuizen met het museumschip duurt ook zo’n 1,5 uur. Het museumschip naar Enkhuizen legt aan bij het Zuiderzeemuseum, waar je dus ook nog heen kunt. Als je van Hoorn naar Medemblik wilt rijden en weer terug, ben je zeker minimaal 4 uur zoet. Maar het is natuurlijk ook hartstikke leuk om niet direct terug te reizen en lekker in de stad rond te kijken.
Meer informatie vind je hier.
Groningen: Stichting Standskanaal Rail (STAR) Veendam-Stadskanaal
Ook dit is een prachtige museumspoorlijn waarbij je een reis terug in de tijd maakt op de grens van Groningen en Drenthe. In 40 minuten maak je een treinrit van Stadskanaal naar Veendam of vice versa, waarbij je ook langs de stations Bareveld en Wildervank komt (op deze stations kun je niet in- of uitstappen). Op sommige dagen rijdt de trein ook tussen Stadskanaal en Nieuw-Buinen. Op station Stadskanaal krijg je de kans om een echte stoomlocomotief van binnen te bekijken. Je mag daar zelfs op de stoel van de machinist zitten! Ook is er een uitgebreide tentoonstelling over de geschiedenis van deze spoorlijn.
Je hebt bij aankoop van een treinticket ook gratis toegang tot het museum van de STAR in Stadskanaal. Bij de STAR zijn nog enkele bijzondere arrangementen; zo kun je conducteur zijn voor een dag, dieselmachinist of gaststoker. Zelfs een overnachting in de STAR-wagon is mogelijk.
Meer informatie vind je hier.
Gelderland: Veluwse Stoomtrein Maatschappij (VSM) Apeldoorn-Dieren
Dit 22 kilometer lange traject tussen Dieren en Apeldoorn is actief vanaf 1975 en heeft een hoofdvestiging in Beekbergen. De spoorlijn tussen Apeldoorn en Dieren waarop de stoomtreinen rijden zijn meer dan honderd jaar oud. Van begin april tot eind oktober rijdt deze toeristische trein elke zondag, en in de zomer maar liefst zes dagen per week. Tijdens de zomer rijdt de stoomtrein drie dagen per week door naar Dieren. Tijdens de normale dienstregeling rijdt de stoomtrein van Apeldoorn naar Beekbergen, halte Immenbergweg, Loenen en Eerbeek. Op station Beekbergen is een Museumstoomdepot van de VSM, waar reizigers 40 minuten de tijd hebben om rond te kijken op de terugweg vanuit Eerbeek.
Een leuk weetje: tijdens de Sinterklaasintocht in 2019 in Apeldoorn maakte Sinterklaas gebruik van de VSM omdat het kanaal van Apeldoorn te smal was voor Pakjesboot 12. De VSM organiseert ook arrangementen, speciale ritten en evenementen, zoals met Halloween, Sinterklaas en Kerst.
Meer informatie vind je hier.
Limburg: Zuid-Limburgse Stoomtrein Maatschappij (ZLSM) Kerkrade-Schin op Geul
De spoorlijn tussen Kerkrade en Schin op Geul is een toeristische spoorweg onder de museumnaam Miljoenenlijn. De ZLSM bezit een aantal stoomlocomotieven afkomstig uit Zweden en enkele rijtuigen van de Belgische Spoorwegen, de Compagnie Internationale des Wagons-Lits en de Nederlandse Spoorwegen. Je kan kiezen uit een rit met de stoomtrein of de dieseltrein, beiden hebben hun eigen planning. Tussendoor kun je uitstappen om met een latere trein terug te gaan. Zo’n 100 jaar geleden was grensstation Simpelveld het economisch centrum aan de spoorlijn van Aken naar Maastricht. Hier werden alle reizigers gevisiteerd (gecontroleerd) door douaniers. Reizigers die de controle wisten te ontwijken, verhandelden hun smokkelwaar in één van de acht(!) café’s tegenover het station. Je vindt hier een klein museum, restaurant met terras, wat speeltoestellen en een minitrein.
Ook op dit toeristische spoorwegtraject zijn er verschillende evenementen in het jaar. Zo zijn er in november de zogeheten Sinterklaasritten, waarbij je met de Pieten op reis gaat en een bezoek brengt aan de Sint. Vanaf half tot eind december is er de Kerst Expres, waarbij je ongetwijfeld een kerstgevoel zult krijgen en kunt genieten van het prachtige winterlandschap van Zuid-Limburg.
In Kerkrade is het een aanrader om bijvoorbeeld een bezoek te brengen aan het Continium. Je kunt ook vanuit Schin op Geul met een trein van Arriva verder reizen naar Valkenburg, Heerlen of Maastricht om daar de kerstmarkt te bezoeken. Elke twee uur rijdt de Kerst Expres weg vanuit Simpelveld. Vanuit Simpelveld kun je bovendien met een Railbus naar Kerkrade of het Duitse Vetschau reizen als je een dagkaart hebt. Vanuit Kerkrade
Meer informatie vind je hier.
Lees ook: Miljoenenlijn; zuid-Limburgse stoomtrein maatschappij
Zeeland: Stoomtrein Goes-Borsele (SGB) Goes-Hoedekenskerke
Dit is in feite een rijdend museum. Er wordt hier gereden met historische stoom- en dieseltreinen. In Goes is er bovendien een museumterrein om te bezoeken. Je vindt bijvoorbeeld de treinen en de werkplaats waar het materieel wordt onderhouden en gerestaureerd op dit historische spoorwegemplacement. De stoomtrein rijdt van Goes via Kwadendamme naar Hoedekenskerke en weer terug. Je kunt ook op station Kwadendamme uitstappen bijvoorbeeld voor een bezoek aan Berkenhof’s Tropical Zoo en weer instappen als dezelfde trein op de terugrit is van Hoedekenskerke naar Goes. Hoedekenskerke is het eindpunt van de trein. Je hebt hiereen prachtig uitzicht over de Westerschelde, en je kunt heerlijk een hapje eten en een drankje drinken in de horeca. De rit van Goes naar Kwadendamme duurt ongeveer 23 minuten. Van Kwadendamme naar Hoedekenskerke is het nog 12 minuten verder. De totale reis duurt dus 35 minuten, en retour 70 minuten. Je kunt vóór of na de rit van Goes naar Hoedekenskerke en weer terug, nog een kijkje nemen op het museumterrein in Goes. In Hoedekenskerke vind je een terrein met binnen een restaurant.
Er is ook de zogeheten Mosselrit en BBQ-rit. De trein rijdt dan vanuit Goes direct door naar Hoedekenskerke zonder tussenstop in Kwadendamme. In Hoedekenskerke kun je dan genieten van een heerlijke mosselmaaltijd of een barbecuemaaltijd, om daarna weer met de trein terug naar Goes te rijden.
Op dit traject bevinden zich ook nog de stations ’s-Gravenpolder-’s-Heer Abtskerke, Nisse en Baarland, maar daar stopt de stoomtrein niet.
Meer informatie vind je hier.
Nog meer toeristische spoorwegen
Bovengenoemde trajecten zijn slechts een greep uit de vele toeristische spoorwegen die Nederland kent. Er zijn er nog veel meer! Hier een opsomming per provincie:
Drenthe:
- Eerste Drentse Vereniging van Stoomliefhebbers (EDS) Veenpark-Barger Compascuum
- Industrieel Smalspoor Museum (ISM) Erica
Flevoland:
- In Flevoland is geen toeristische spoorweg met stoomlocomotief.
Friesland:
- De Friese Stoomtrein Maatschappij (FStM) wilde graag toeristische stoomtreinen laten rijden tussen Sneek en Stavoren, maar helaas ging het bedrijf al failliet vóór de officiële opening.
Gelderland:
- Grenzland-Draisine Groesbreek-Kleef
- Decauville Spoorweg Museum Harskamp
- Gelderse Smalspoor Stichting (GSS) Heteren
- Tramlijn Nederlands Openluchtmuseum (NOM) Arnhem
- Het GOLS-station en Stichting Historisch Streekvervoer Achterhoek (HSA) Winterswijk
- Openbaar Vervoer & Speelgoed Museum Doetinchem
- Stichting Historisch Dieselmateriaal (SHD) Amersfoort
- Stichting DE-III Amersfoort
Groningen:
- Noord-Nederlands Trein & Tram Museum Zuidbroek
Limburg:
- Behalve de Zuid-Limburgse Stoomtrein Maatschappij (ZLSM) met een traject tussen Kerkrade en Schin op Geul (de Miljoenenlijn), is er in Limburg geen andere toeristische spoorweg.
Noord-Brabant:
- Efteling Stoomtrein Maatschappij (ESM) Kaatsheuvel
- Werkgroep loc 1501 / Stichting Klassieke Locomotieven (KLOK) Eindhoven
Noord-Holland:
- Electrische Museumtramlijn Amsterdam (EMA) Amsterdam Haarlemmermeerstation-Bovenkerk
- Amsteltrein Amstelpark-Amsterdam-Zuid
- Hoogoevens Stoom IJmuiden (HSY) IJmuiden
- NSZ-Vervoersmuseum Haarlem
- Stichting TEE Nederland Amsterdam-Watergraafsmeer
Overijssel:
- Stichting Rijssens Leemspoor (SRL) Rijssen
Utrecht:
- Het Spoorwegmuseum (NSM) Utrecht
Zeeland:
- Stichting voorheen RTM Punt van Goeree Remise-Scharendijke
- Stichting Spoorweg Maatschappij “Zuid-Beveland” (SZB) Goes
Zuid-Holland:
- Stoomtrein Katwijk Leiden (SKL) Katwijk
- Tramlijn Floriade Zoetermeer
- Haags Openbaar Vervoer Museum (HOVM) Den Haag
- Rotterdamse museumtrams (RoMeO) Rotterdam
- Stichting Mat ’54 Hondekop-Vier Gouda
- Stoom Stichting Nederland (SSN) Rotterdam
- Tramweg-Stichting (TS) Scheveningen/Rotterdam
- Kruidhof Botanische tuin & speeltuin in Friesland - 31 oktober 2024
- Top 10 boetiekhotels op Curaçao - 29 oktober 2024
- Sheffield; The Outdoor City - 27 oktober 2024
Hallo, ik vraag me af of het mogelijk zou kunnen zijn om via alle bovenstaande stoomtram verenigingen, met een stoomtram door Nederland te reizen, met hotels voor overnachting, bezienswaardigheden etc.dus een rondje stoomtram door Nederland? Groet h.l