Skip to Content

Woerden; Bezienswaardigheden & Activiteiten

Woerden; Bezienswaardigheden & Activiteiten

Woerden is een stad in het westen van de provincie Utrecht, in het oosten van het Groene Hart. Het is een niet al te grote stad, met een gezellig en historisch centrum. In 1960/61 werd de Oude Rijn gedempt, die tot dat moment door de Rijnstraat stroomde. Nu is dit een lange winkelstraat met allerlei verschillende winkels, restaurants en dergelijke. Als je die uitloopt, kom je bij het haventje uit. In de afgelopen 40 jaar groeide de stad en werden er archeologische vondsten gedaan.

In 1978 werd het eerste van 6 Romeinse en middeleeuwse schepen in Woerden gevonden. In 2003 werd bij de bouw van een parkeergarage het laatste Romeinse vrachtschip gevonden. In 2012 werd een spatha gevonden, een met zilverdraad versierd Frankisch zwaard uit de 8e eeuw van 90 cm lengte. Veel over de geschiedenis van Woerden is te bewonderen in het oude stadhuis, dat nu een museum is. Andere hoogtepunten zijn de twee kerken en het kaaspakhuis.

Aan de rand van het centrum zijn ook nog wat parken waar je fijn kunt wandelen en kunt zitten aan het water. Half juli heb ik hier een gezellige dag doorgebracht en ik kan iedereen aanraden om dit ook eens te doen.

BatensteinBuiten – Woerden

BatensteinBuiten in Woerden is de grootste spetter-, sport- en speelplaats in de regio. Je vindt er een waterspeeltuin (spraypark), een 12 holes midgetgolfbaan, een klim- en klauterplaats, een zandspeelplaats, een airtrampoline (van 12 bij 6 meter), een trampoline, een tokkel/kabelbaan, schommels, een levensgroot schaakspel, een tafeltennistafel, koersbalveldjes en een sportplein met mogelijkheden voor bootcamp, freerunning en calisthenics. Daarnaast is er de mogelijkheid om tegen betaling te midgetgolfen. Voor de lekkere trek kun je buiten plaatsnemen op het fijne terras of binnen bij Batenstein Eten & Drinken. Er is een uitgebreide kaart met keuze uit salades, luxe belegde broodjes, patatjes, tosti’s, pannenkoeken en ijs. Je kunt gratis parkeren en er is gratis wifi. De toegang tot BatensteinBuiten is gratis!

Meer informatie vind je hier.

De Pretfabriek

Woerden; Bezienswaardigheden & Activiteiten - Reisliefde

De Pretfabriek is een heerlijke plek om binnen te kunnen spelen en klauteren en vooral dus pret maken. Er zijn ook speciale peuterochtenden en je wil je vaker komen dan is het mogelijk om een jaarkaart aan te schaffen.

Meer informatie vind je hier.

Kasteel van Woerden

Het Kasteel van Woerden is één van de eerste bezienswaardigheden die je ziet als je vanaf het station naar de stad loopt. Het is tussen 1407 en 1415 als burcht gebouwd door hertog Jan van Beieren, heer van Woerden. Het kasteel is vierkant, heeft een ophaalbrug en drie ronde en een rechthoekige torens. De slotgracht was lange tijd gedempt, maar het kasteel ligt nu weer grotendeels door water omgeven op een schiereilandje in de singel, naast de veel later gebouwde Sint-Bonaventurakerk.

Er heeft al voor 1407 een kasteel in Woerden gestaan, want bij de opdracht tot de bouw wordt verwezen naar een ander “Steenen Huys”. Vermoedelijk heeft dat kasteel aan de westkant van Woerden gestaan, ter verdediging van Utrecht tegen Holland. Het huidige kasteel is gebouwd in opdracht van de graaf van Holland ter verdediging tegen de bisschop van Utrecht en ligt daarom aan de oostkant van de stad. Het kasteel heeft vele bestemmingen gehad. Het was een verdedigingswerk, (militaire) gevangenis (tot 1872), hospitaal en opvangkamp voor Ambonezen. Ook was het kasteel in gebruik als centraal kledingmagazijn van het Ministerie van Defensie. In de Franse tijd liet de Bataafse Republiek er onder andere oud-raadpensionaris Laurens Pieter van de Spiegel, de feministe Etta Palm, en Willem Bentinck en Stefanus Jacobus van Langen opsluiten.

Nadat het eind jaren tachtig was gerestaureerd, is het kasteel in gebruik geweest als kantoorruimte. In 2006 lanceerde de gemeente Woerden plannen om het kasteel te verbouwen tot woonruimte. Inwoners van Woerden hadden daarbij inspraak in hoe het complex eruit zou komen zien. Sinds 2007 heeft het kasteel gedeeltelijk een horecabestemming en kun je er trouwen. In 2015 kwam er achter het kasteel een fietsbrug, de Nelson Mandelabrug, die het centrum direct met het station verbindt.

Stadsmuseum in Stedehuys Woerden

Het voormalig stadhuis (Stedehuys) van Woerden vind je aan het Kerkplein, dat sinds 2010 als stadsmuseum wordt gebruikt. De Vroedschapszaal werd tot 1889 gebruikt door het stadsbestuur om te vergaderen, en voor rechtspraak. De onderste verdieping werd gebouwd in 1501. Daarvoor stond op dezelfde plaats een houten optrek met rieten dak, dat ook als ‘raadhuis’ werd gebruikt. In eerste instantie werd het gebouw alleen gebruikt voor bijeenkomsten, pas in 1538 het gebouw als kantoor gebruikt en werd het meer een stadhuis zoals we het nu kennen. Het gebouw had toen wel een zolder. In 1601 werd hier een verdieping opgebouwd, met hierin een groot raamwerk met zes gekoppelde houten kruiskozijnen. In 1889-1890 is de zeskantige traptoren gerestaureerd. Het gebouw bevat een steen met het jaartal 1616, deze is afkomstig uit de eerder gesloopte “Rietvelderpoort” en dus niet origineel van het stadhuis. Toen in 1889 de gemeenteraad verhuisde naar een nieuw gebouw aan de Westdam, kreeg het gebouw tot 1933 de functie van kantongerecht. Sinds 1933 is het gebouw in gebruik als gemeentemuseum.

In 1610 werd het stadhuis gebruikt door ambassadeurs uit Frankrijk en Engeland, om samen met Prins Maurits een onenigheid op te lossen die er bestond tussen de stad Utrecht en de Staten-Generaal. Dit gezelschap bracht duizend gulden bijeen voor gebrandschilderde ramen, die de wapens van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, Frankrijk, Engeland, de Zeven Gewesten en van prins Maurits laten zien. Ook waren er beeltenissen van historische gebeurtenissen en een rijm over de bijeenkomst. Later, in de Franse tijd, zijn de ramen door Fransgezinden vernield, maar in 1903 zijn de gebrandschilderde ramen vervangen door een replica van het origineel. Alleen het rijm bevat in de replica een fout, het jaartal 1610 is verworden tot 1601.

Aan de buitengevel zie je op de hoek van de Kerkstraat en de Havenstraat een schandpaal uit 1567. In de top van het gebouw staat een houten beeld van Justitia. Daaronder, in de leeuwenkop aan de kant van de Petruskerk bevindt zich een opening om een horizontale balk naar buiten te kunnen steken, die dienstdoet als galg. Het gebouw dateert uit de Renaissance, en heeft een mooie trapgevel in een laatgotische stijl, met een verdieping in Hollandse renaissancestijl. Naast het gebouw vind je in de Havenstraat het Gildepoortje.

Stadsmuseum

In het Stedehuys is het stadsmuseum van Woerden gevestigd. Het museum organiseert wisselende kunsttentoonstellingen, meestal gericht op het Nederlandse landschap en dan vooral dat van het Groene Hart. Het Stadsmuseum bezit schilderijen van de Haagse School en werk van Woerdense kunstenaars, zoals Leo Gestel, Herman van Swanevelt, Cornelis Vreedenburgh en Jan Kriege. Ook toont het museum voorwerpen uit de Romeinse tijd, toen in Woerden een castellum aanwezig was, en verschillende bodemvondsten, zoals het Frankische Zwaard van Woerden. Het museum heeft meerdere verdiepingen die alleen per trap bereikbaar zijn.

Meer informatie over het museum en de huidige tentoonstellingen vind je hier.

Gildepoortje

Het Gildepoortje is een poortje in een muur die stamt uit de 16e eeuw. Het is in 2017 op een nieuwe locatie geplaatst in de Havenstraat, direct naast het Stadsmuseum. Het poortje is in 1978 aangewezen als rijksmonument. Het poortje is een rondboogpoortje in laatgotisch natuursteen met een omlijsting. Het poortje is bekroond door twee gebeeldhouwde consoles.

Het poortje gaf eerst toegang tot de tuin van het Sint-Nicolaasgilde dat aan de Hoge Woerd gevestigd was. Het gildehuis werd in 1576 gesloopt. De nieuwe eigenaar liet er een huis bouwen en gebruikte het poortje waarschijnlijk als toegang voor een overdekte gang naar het erf. Op het erf van de woning kwam in de 18e eeuw de hervormde pastorie. Het poortje was vanaf dat moment de toegang tot de Sint-Nicolaasgang, tussen Hoge Woerd en Kazernestraat. Het poortje werd in 1977 verplaatst naar de Kazernestraat, in de gevel van een horecagelegenheid. Vanaf dat moment kreeg het poortje de naam “Gildepoortje”. In 2002 werd het poortje gedemonteerd en opgeslagen. Na een zoektocht voor een nieuwe locatie werd het poortje op de huidige locatie in de Havenstraat geplaatst.

Kaaspakhuis

Het Kaaspakhuis vind je vlakbij de haven aan de Emmakade. Hier is ook het VVV te vinden voor informatie of leuke cadeautjes/souvenirtjes. Het is de plek waar je alles te weten komt over kaas. Leren, kijken, proeven en meer. Je leert hier meer over het moderne kaasmaken. Kijk mee in de kaasmakerij, ontdek de details van het kaasmaken en bekijk hoe handelaren hun kazen opslaan. In de Cheese Experience in het Kaaspakhuis word je rondgeleid door een gids. Kijk mee in de moderne kaasmakerij, bekijk de film “Ontdek de Cheesevalley”, bewonder de virtual reality omgeving, loop door de kaasopleg, test je kennis met de kaasquiz, maak een Woerdense kaasfoto als kaasmeisje of -boer.

Meer informatie vind je hier.

Arsenaal

Het Arsenaal is een rijksmonument aan de Groenendaal 26 in het centrum. Vroeger werd het gebruikt als militair magazijn van het veldleger, maar sinds 1970 heeft het eerst een tijd leeg gestaan, en is het sinds 1979 in gebruik als horecalocatie en wordt het gebruikt voor evenementen. De bouw was afgerond in september 1762 als Koninklijk Tuighuis, maar daarvoor stond er al een militair magazijn op die plaats in het centrum. Het gebouw is vierkant van opzet, en heeft een verdieping, waarop een schilddak met hijsluiken zit. Een muur verdeelt het gebouw in twee delen, het grootste deel zijn de magazijnen, het kleine deel de werkruimten waar reparaties werden uitgevoerd. De toegang tot het gebouw is door rondboogdeuren.

De Meerpaal

Het Voormalige Gereformeerd Weeshuis is gelegen aan de Havenstraat 6. Sinds 2010 heet het gebouw De Meerpaal. De bouw van het weeshuis duurde van december 1595 tot 1604. Het weeshuis werd in 1595 gesticht, en heeft gefunctioneerd tussen 1604 en 1811. Per 1795 werd het “gereformeerd weeshuis” genoemd. Vanaf 1825 werd het pand gebruikt als woonhuis van welgestelden, tot het in 1910 als bejaardenhuis werd gebruikt. Tot 1975 hebben bejaarden het pand gebruikt. Vanaf 7 april 1994 is het pand eigendom van stichting Hervormd Jeugd- en Opvanghuis de Meerpaal. Koffiebranderij Overhoop helpt mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan een betaalde baan.
Het gebouw heeft een kelder, een benedenverdieping en een zolder. De benedenverdieping bestond uit een voorhuis, een zaal en aan de achterzijde een kamer, een achterkeuken en een bakkerij. Ook was er buiten een plaats, naast de achterkamer die uitkwam op de tuin. Op de zolder sliepen de jongens, de meisjes sliepen in het zijhuis. In de tuin stonden fruitbomen en was er een moestuin, op de plaats was een pomp. Nu is het achterhuis in gebruik als Inloophuis. Aan de voorzijde is een tweedehands kledingwinkel te vinden en een prachtige ambachtelijke koffiebranderij. Op zolder zijn kamers voor de opvang van mensen die tijdelijk dak- of thuisloos zijn en op de eerste verdieping wonen de beheerders.

Molen de Windhond

De Windhond is de naam van de ronde stenen stellingmolen die in 1755 is gebouwd. De molen staat op een molenberg, oorspronkelijk een bastion, dat bij de stadswallen van Woerden hoort. De hoogte van de stelling is 9,3 meter. De molenberg heeft een hoogte van 5,7 meter. De buitenzijde van de molen is zwart. De naam De Windhond verwijst wellicht naar hazewindhond, een naam die vroeger vaker aan molens werd gegeven. Bij de bouw van de molen De Windhond is de oudere molen, die op dezelfde plaats stond, gesloopt. De Windhond kreeg in 1877 een stoommachine en in 1901 een gasmotor. De molen is in 1984 gerestaureerd en is als korenmolen nog steeds in gebruik. De gasmotor kan nog steeds gebruikt worden, hoewel de molen doorgaans door de wind wordt aangedreven. Het interieur van de molen is voor het grootste gedeelte nog in oorspronkelijke staat. De molen was vanaf 1876 eigendom van de familie Hoogendoorn, is sinds 1977 in eigendom van de gemeente. De molen kan bezocht worden. Gidsen geven rondleidingen op woensdagmiddag tussen 14:00 en16:00 uur. Kinderen tot 12 jaar alleen onder begeleiding. Elke vrijdag (als de molen draait) en zaterdag is de molenaar van 10:00 tot 16:00 uur aanwezig en kun je er allerlei producten kopen.

Meer informatie vind je hier.

Kerken in Woerden

Sint Bonaventurakerk

De Sint-Bonaventurakerk is een katholieke kerk, gewijd aan de heilige Bonaventura. De kerk is gebouwd in 1892. Het is een kruisbasiliek in neogotische stijl, gebaseerd op de vroege Franse gotiek. De kerktoren is 77,2 m hoog. De toren wordt bekroond met een scherpe naaldspits met flankerende torentjes. Je ziet de kerk al van verre en als je met de trein aankomt, zie je de kerk ook al als je het station binnenrijdt.
Het interieur van de kerk is rijk gedecoreerd met een gekleurde tegelvloer, een marmeren hoogaltaar, zijaltaren, een Mariakapel met een smeedijzeren hek uit 1894, een marmeren doopvont, heiligenbeelden, bundelpijlers met natuurstenen kapitelen, kruisribgewelven en gebrandschilderde ramen waaronder drie uit 1919 van F. Nicolas. In de kerk bevindt zich een orgel, gebouwd door Jos Vermeulen, dat in 1921 in gebruik werd genomen. Ook is er een maquette van de kerk te zien. De kerk is niet altijd geopend voor publiek. Soms kun je alleen in het voorportaal terecht om van achter het hek de kerk te bekijken. Ook kun je de Mariakapel bezoeken om een kaarsje te branden, te bidden of gewoon even tot rust te komen. Er zijn regelmatig orgelconcerten in de kerk.

Meer informatie over de concerten vind je hier.

Petruskerk

De Petruskerk is een Nederlands Hervormde Kerk. De kerk is gebouwd in laatgotische stijl met een driebeukige basiliek. In de kerk vind je een kerkorgel van J.H.H. Bätz uit 1768. Op de plek waar de kerk nu staat, heeft eerder een houten kerkje gestaan. In 1202 is deze door de Hollanders geplunderd en in brand gestoken. In de dertiende eeuw is er een stenen kerk voor teruggekomen, die steeds verder werd uitgebreid en verfraaid. In het Rampjaar 1672 raakten de toren en het dak in brand, toen de Franse bezetter met vuur een signaal wilde geven aan hun troepen in Utrecht. Bij de herstelwerkzaamheden hiervan kreeg de kerk grotendeels zijn huidige vorm. De kerk ligt aan het kerkplein, dat in 2000 geheel is herbouwd en vergroot. Naast de kerk ligt een kleine kerktuin. De Petruskerk staat binnen het voormalige Romeinse fort Laurium. De kerktoren is op Open Monumentendag te beklimmen.

Lutherse Kerk

De Lutherse Kerk is een schuilkerk van de oudste lutherse gemeente van Nederland. De eerste voorganger van deze kerk was Johannes Pistorius, beter bekend als Jan de Bakker. Vanaf 1558 hield hertog Erik II van Brunswijk-Calenberg-Göttingen de stad in onderpand van Filips II van Spanje. Hij liet ruimte voor lutherse samenkomsten, hoewel de stad officieel katholiek bleef. Toen Woerden zich in 1572 aansloot bij de opstand tegen het Spaanse bewind, werd de stad op verzoek van de bestuurders als enige Hollandse stad luthers. Dit leidde tot ongenoegen bij de gereformeerde meerderheid in het gewest en in 1580 werd de hoofdkerk van de stad, de Petruskerk, aan de calvinisten toegewezen. Hierna moesten de lutheranen het doen met een huiskerk, die in 1644 werd afgebroken. In 1646 werd op die plek een schuilkerk in gebruik genomen. De kerk ligt in de Jan de Bakkerstraat in Woerden. Vroeger lag de achterzijde van de kerk tegen de stadswal, de ingang was toen via een dwarshuis, dat vroeger via een paadje over de stadswal bereikbaar was. Ook de kerkgangers mochten niet als zodanig herkend kunnen worden. In 1661 werd de ingang naar de voorkant verhuisd, aan de St. Annastraat, nu de Jan de Bakkerstraat. Van de buitenkant lijkt het gebouw meer op een woonhuis dan op een kerk. Dit was één van de voorwaarden voor de bouw in 1644. Achter op het dak zie je de afbeelding van een zwaan, het symbool van de Lutherse kerk. Binnen vind je het Bätz-orgel uit 1846 en gebrandschilderde ramen.

Restaurant Woerden; Van Rossum

Woerden; Bezienswaardigheden & Activiteiten - Reisliefde

Er zijn uiteraard in het hele centrum allerlei mogelijkheden om wat te eten en te drinken. Ik was op een zondag en er waren toch wat minder gelegenheden open dan je misschien gewend bent als je uit een grote stad komt. Zelf heb ik in elk geval genoten van een heerlijke lunch bij Van Rossum, een hotel en restaurant in een prachtig oud gebouw in het midden van het centrum, achter de Petruskerk. Het was er gezellig druk met vele gezinnen, de bediening was vriendelijk en efficiënt en het eten was heerlijk. Er is ook een grote leestafel en een kinderverkleedhoekje. De toiletten zijn boven, met de trap bereikbaar, maar ik zag dat er in een hoekje ook een invalidentoilet was, dus dit restaurant is voor iedereen toegankelijk.

Meer informatie vind je hier.

Geschiedenis Woerden

Woerden bestond al in de Romeinse tijd, toen rond 41 n.Chr het castellum Laurium op deze plek werd gesticht. Dit castellum was een legerplaats langs de noordgrens van het Romeinse Rijk, die gevormd werd door de Rijn, tegenwoordig de Oude Rijn. Laurium is in gebruik geweest tot omstreeks 270. Er is een aantal Romeinse schepen in Woerden gevonden, en een replica wordt sinds 2009 gebruikt voor rondvaarten.

Tijdens de Middeleeuwen (vanaf de 12e eeuw) kwamen er meer versterkingen (een slot, wallen, grachten). Rond 1160 liet Godfried van Reenen, de bisschop van Utrecht, een versterking bouwen bij de nederzetting Worden aan de Oude Rijn. De Heren van Woerden hadden het bezit over Woerden en omstreken in de periode 1165 – 1304. Het huidige wapen van Woerden, een geel vlak met drie zwarte ruiten, werd in 1277 erkend als wapen voor Herman van Woerden. Rond 1275 werd een kasteel door graaf Floris V gesticht. In de dertiende eeuw werd ook een stenen kerk gebouwd, die in de eeuwen erna steeds verder werd uitgebreid tot de huidige Petruskerk.

Woerden kreeg op 12 maart 1372 stadsrechten van hertog Albrecht van Beieren. In 1410 begon de bouw van het Kasteel van Woerden en in 1501 het stadhuis. Latere monumentale gebouwen zijn de Lutherse kerk (1646), de Pastorie (1672), Petruskerk (1673), de stellingmolen De Windhond (1755), het Arsenaal (1762), het Kruijthuis (1784), de Kazerne (1790), het Klooster (1899), de watertoren (1906) en de Sint-Bonaventurakerk (1892), die met zijn hoge naaldspits van verre het stadsgezicht domineert.

De godsdiensttwisten waren in Woerden eerst niet zo aanwezig als elders in het land. Maar, de katholieke hertog Erik van Brunswijk, die door Filips II benoemd was tot Heer van Woerden, onderdrukte in september 1566 op hardhandige wijze pogingen om de Lutherse eredienst in te voeren in de Petruskerk. In 1575-1576 volgde het Beleg van Woerden. Tijdens dat beleg vond het Wonder van Woerden plaats, waardoor de hongerende bevolking weer te eten had. Woerden, dat zich in 1572 aan de kant van de Opstand schaarde, werd door de Spanjaarden belegerd: de stad houdt stand en de Spanjaarden breken hun beleg na een jaar op. Omstreeks 1600 kreeg de stad naast de omwalling, ommuring en gracht een extra versterking in de vorm van een ravelijn en vier bastions, die grotendeel werden gebouwd op de hoekpunten van de bestaande stadsmuur.

De stad had tot tweemaal toe zwaar te lijden onder de Fransen. De eerste keer was in het Rampjaar 1672. Woerden was toen onderdeel van de Oude Hollandse Waterlinie. De slag bij Kruipin vond plaats in de nacht van 11 oktober op 12 oktober 1672 bij het Fort Kruipin. De Fransen bezetten de stad gedurende een jaar, en voerden een schrikbewind uit, waarbij vele gebouwen werden verbrand, waaronder de Petruskerk, en archieven werden vernietigd. De tweede keer was in 1813, aan het einde van de Franse Tijd, toen de bevolking iets te vroeg de kant van de prins van Oranje koos, namelijk toen de Franse soldaten zich nog in de stad bevonden. De Fransen namen hiervoor wraak, door op 24 november de stad zwaar te plunderen en vele burgers te vermoorden. Bij deze slachtpartij, bekend als de Ramp van Woerden, werden 28 burgers gedood en raakten 37 gewond.

Astrid Tillemans

Leave a comment

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

    Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.