Een van de meest typische Hollandsche uitjes in Nederland is de Zaanse Schans, een uniek 17e-eeuws windmolendorp met groen geverfde, historische houten huisjes. Het is min of meer een gratis openluchtmuseum waarin je het gevoel hebt dat je terugreist in de geschiedenis. Het is de op drie na grootste toeristische trekpleister van Nederland, na de Efteling, Rijksmuseum en Van Goghmuseum. Het kan hier dus behoorlijk druk zijn.
Tijdens een weekendje in het Noorden van Nederland waren we in de buurt. Nadat we een oproepje zagen dat ze medewerkers zochten voor de chocoladefabriek in het Zaans Museum, besloten we spontaan een bezoekje te brengen aan dit museum. Dat is tenslotte het grote voordeel van een museumjaarkaart.
En als je er dan toch bent en betaald hebt voor de parkeerplaats (niet goedkoop, en gelukkig net op tijd want na ons werd er een bordje ‘vol’ aan de ingang gehangen) hoort een bezoekje aan de Zaanse Schans er natuurlijk ook bij! Daar wilde ik sowieso graag nog een keer naar toe nu de kinderen ouder zijn, voor een event was ik hier ooit al eens in 2015.
Zaanse Schans
Op de Zaanse Schans vind je verschillende bedrijven die in het teken staan van de oude traditionele ambachten en winkels. Daarnaast vind je hier ook diverse restaurants en kun je er overnachten. Het kan hier aardig druk zijn met voornamelijk buitenlandse toeristen, maar als je van het hoofdpad afgaat is het een stuk rustiger en waan je je echt weer even terug in de tijd.
Als je het dorp inloopt moet je wel eerst even een aantal fotografen ontwijken die hier van ieder gezelschap een foto willen maken, afdrukken en je na afloop van je bezoek kunt kopen om mee te nemen naar huis. Vervolgens kun je kiezen om naar links af te slaan via de kaasboerderij naar de dijk waar de molens staan en aan het einde het molenmuseum die je kunt bezoeken. Of naar rechts naar het straatje met de woonhuizen, het cacaolab en nog een aantal kleine musea en winkeltjes.
Parkeren kan op de parkeerplaats bij het Zaans Museum, indien deze vol is moet je doorrijden naar de andere kant van de Zaan en kun je daar parkeren en vervolgens via de brug het dorpje binnenlopen.
Zaans Museum
Het Zaans museum staat in het teken van de geschiedenis en cultuur van deze streek, met als hoogtepunt misschien toch wel de Verkade Experience waar je ziet hoe de meisjes van Verkade vroeger de biscuits en chocolade maakten. We werden hier ook meteen ‘heengestuurd’ en hebben helaas daardoor een gedeelte van het museum gemist.
Verkade Experience
Met kinderen is het een aanrader om een bezoek te brengen aan de Verkade Experience; zeker in de vakantie of het weekend. Je kunt je dan melden bij de balie, waar je een stempelkaart krijgt en je vervolgens diverse opdrachten moet doen om stempels te ‘verdienen’.
Stapsgewijs maak je een reis langs de geschiedenis van de chocoladeproductie, in een ruimte waar ook nog chocolade wordt verwerkt en koekjes worden gebakken. Zo kijken we een film over waar cacao vandaan komt, doen we een logistiek spel om de ingrediënten te vervoeren, moeten er cacaobonen gemalen worden en wordt je op de proef gesteld door blind verschillende soorten chocolade te proeven, en daar zit één instinker tussen. Tot slot mag je van klei zelf je eigen bonbon ontwerpen.
Als je alle stempels hebt gehaald kun je de stempelkaart weer bij de ‘baas’ laten zien en krijg je je salaris betaald in chocolademunten. Hartstikke leuk gedaan dus! En dat is nog niet alles, als je bij de museumwinkel de chocolademunten laat zien krijg je daar ook nog een heerlijke verrassing! Dochter was dus helemaal happy.
Tip: Met het DIY-chocoladewikkelpakketje dat je kunt kopen in de shop kun je ook je eigen ontwerp voor een wikkel maken.
Andere exposities
Andere exposities die je hier vindt zijn:
- De Zaanstreek maakt het: In deze tentoonstelling begin je bij een interactieve maquette van de regio en kun je met je lichaam de projector bedienen en zien waar en wanneer er welke molens stonden. Vervolgens maak je kennis met de verschillende producten want naast chocolade werd er nog veel meer gemaakt zoals cacao, rijst, olie en zelfs de keukenkastjes van Bruynzeel.
- Kunst uit de Zaanstreek: In de tentoonstelling Kunst uit de Zaanstreek zie je historische, moderne en eigentijdse werken, gemaakt door kunstenaars die zich hebben laten inspireren door de Zaanstreek. Het schilderij De Voorzaan en de Westerhem van de wereldberoemde Franse schilder Claude Monet is het pronkstuk van de collectie.
Meer informatie vind je hier.
Uitkijktoren
Achter het Zaans Museum, bij de parkeerplaats, vind je een uitkijktoren van een paar trappen. Vanaf hier heb je een mooi uitzicht over de landelijke omgeving van de Zaanse Streek en de molens aan het water. Vanaf hier kun je ook diverse wandelingen maken.
Traditionele ambachten
Kaasboerderij Catharina Hoeve
De Catharina Hoeve is een authentieke 17e-eeuwse kaasmakerij, de looproute loopt door deze hoeve heen. Bij binnenkomst kun je zien hoe kaas gemaakt wordt en zie je een enorme stelling met diverse kazen. Daarna kun je in de winkel diverse koe-, schapen- en geitenkazen proeven. Dit is gratis te bezoeken.
Bakkerijmuseum ‘In de Gecroonde Duyvekater’
Ook het Bakkerijmuseum is gratis te bezoeken en is gevestigd in een pand dat in 1658 werd gebouwd als woonhuis, en in 1758 werd verbouwd tot bakkerij en maar liefst twee eeuwen als dusdanig gebruikt. Tegenwoordig is het een rijksmonument. Het bakkerijmuseum werd in 1972 geopend door Koningin Juliana en is een eerbetoon aan het bakkersgilde.
Je vindt vooraan de winkelinventaris uit de 19e eeuw en nog steeds kun je hier oud-Hollandse lekkernijen, lollies en snoep kopen. Achter vind je het museumgedeelte met een kleine expositie van antieke voorwerpen. In het midden vind je de toonbank en kun je wat eten en drinken bestellen, en in de voorkamer vind je een aantal zitplaatsen.
Boven de voordeur van de winkel is een houten duyvekater aangebracht, een bekende Zaanse zoete broodsoort die vooral in trek is tijdens Pasen en Kerstmis. Vandaar de naam van dit museum.
Klompen maken
Nog iets typisch Hollands zijn de houten klompen; nog steeds worden deze hier met de hand gemaakt op antieke machines, zoals ze dat 100 jaar geleden deden. Je kunt de werkplaats bezoeken voor een demonstratie klompen maken en zelf klompen uitzoeken.
De Kuiperij
In de Kuiperij maak je kennis met het oude ambacht vaten kuipen. De vrijwel intacte inrichting is afkomstig van de kuiperij en vatenhandel S.R. Tiemstra en Zonen uit Oostzanerwerf. De gereedschappen, machines en vaten hebben nu een plek op de Zaanse Schans gekregen.
Naast de kuiperij vind je een klein speeltuintje voor de kinderen.
Wevershuis
Het Wevershuis heeft tot het begin van de twintigste eeuw dienst gedaan als thuisweverij. In 2015 is het huis op de Zaanse Schans heropgebouwd. Het Zaans Museum demonstreert hier het ambacht van het thuisweven.
In het Wevershuis op de Zaanse Schans ontdek je alles over het oud-Hollandse ambacht zeil- en molendoekweven. In de achttiende eeuw woonden twee gezinnen in het huis te midden van vijf weefgetouwen.
Tinnengieterij de Tinkoepel
Tingieterij Holland is een familiebedrijf op de Zaanse Schans waar nu de derde generatie Tingieters aan het werk is. Er wordt hier gewerkt met antieke gietvormen waarvan de oudste dateert van de 13e eeuw en het oudste meesterstuk uit 1967. Indien mogelijk worden er gratis demonstraties gegeven. Natuurlijk kun je ook de handgemaakte producten bewonderen en kopen. Het is eventueel zelfs mogelijk om op afspraak een workshop te volgen.
Overige musea in Zaanse Schans
Czaar Petershuisje
Het Czaar Peterhuisje is één van de oudste houten huizen van Nederland en het op één na oudste museum (na het Teylers Museum in Haarlem). Dit huisje is wereldberoemd omdat de Russische tsaar Peter de Grote hier in 1697 8 dagen logeerde om het vak van Scheepstimmerman te leren.
Vervolgens werd dit museum met oa een dodenmasker van tsaar Peter, een buste van Anna Paulowna en portretten van tsaar Peter en Catharina bezocht door bekende koninklijke gasten zoals Napoleon en Keizerin Sissi en vind je de namen van gasten in het hout en het glas.
Om het huisje te beschermen werd het huisje gefundeerd en overkapt, zowel het huisje zelf als de overkapping zijn tegenwoordig Rijksmonumenten.
Museumwinkel Albert Heijn
De eerste kruidenierswinkel van Albert Heijn stond sinds 1887 in Oostzaan, de originele winkel bestaat niet meer, maar in één van de woonhuizen in de Zaanse Schans is een kopie gereconstrueerd als museum en werd geopend in 1967 zodat dit ook als onderdeel van de historie van de Zaanstreek bewaard kon blijven.
De oppervlakte van de winkel is met 36m2 iets groter dan het origineel. In de winkel staan drie toonbanken; een antiek en twee replica’s. Ook vind je hier zakkenhangers en kettingschalen en zijn de schappen gevuld met bruine bonen, erwten en rijst. Ook staan er flessen en een vliegenkast voor vleeswaren en kaas. Er werd ook veel boerengereedschap zoals touwen en schoppen verkocht.
Achter de winkel is een pand uit 1750 gebouwd dat werd gebruikt als woonhuis voor de beheerster. Net als in 1887 toen Albert Heijn met zijn gezin in een ruimte achter zijn winkel woonde. Aan de andere kant van de ingang vind je een lessenaar, waar Albert Heijn zijn boekhouding (inclusief die van de vele pofklanten) verzorgde.
Museum Zaanse Tijd
Museum Zaanse Tijd is een klein museum dat gericht is op de geschiedenis van de Zaanse klokkenindustrie, je vindt hier dan ook schitterende Hollandse uurwerken. Het museum is een aanrader als je interesse hebt in de geschiedenis van de Zaanstreek, het ontstaan van Hollands welvaart, het ambacht van klokkenmaker en de betekenis van tijd. Daarnaast zijn er ook wisselende tentoonstellingen.
Museum Honig Breethuis
In het voormalige woonhuis dat in 1710 langs de oever van de Zaan werd gebouwd, leefde de papiermakersfamilies Honig en Breet. Tegenwoordig vind je hier een museum met het historische interieur dat een beeld geeft van hoe het gezin hier rond 1830 woonde. Onder andere met panoramische behangsels en een luchthuis waar een tentoonstelling te zien is over het papierbedrijf.
Zaanse Molens
Van de honderden molens die hier hebben gestaan sinds de Gouden Eeuw zijn er nog zes die dagelijks te bezoeken zijn. Hier kom je meer te weten over de rol die deze uitvinding speelden in de ontwikkeling van de industrie, maar ook over de sociale aspecten en armoede.
- Verfmolen De Kat: Sinds 1646 staat hier al een molen, in de 17e eeuw ging het origineel verloren in een brand maar werd al snel herbouwd. Dit is een unieke molen, die eigenlijk bestaat uit twee molens, en een van de weinige molens is waar verf gemalen wordt. Nog steeds worden hier pigmenten gemaakt die onder andere gebruikt wordt door musea zoals het Rembrandtshuis en het Vaticaan.
- Specerijmolen De Huisman: Deze molen is een combinatie van twee oude molens (kap en wieken van mosterd- en snuifmolen de Huisman en maalwerktuigen van specerijenmolentje Het Indisch Welvaren) en pakhuis De Haan die al op deze plek stond. In 2011 werd de molen gerestaureerd naar originele opstelling. Sinds 1961 werd hier de bekende Zaanse Mosterd gemaakt en verkocht.
- Houtmolen De Gekroonde Poelenburg: Deze molen werd hier in 1866 gebouwd en stond eerst op een andere plek tot hij in 1960 moest verhuizen omdat de gemeente een nieuwe woonwijk ging aanleggen. Dit is een Paltrok houtzaagmolen, ooit waren er 200 nu is dit een van de twee overgebleven waardoor het een uniek model is.
- Houtzaagmolen Het Jonge Schaap: Deze bovenkruiende houtzaagmolen bestaat pas sinds 2007 en is dus een zeer ‘jonge’ molen, zeker in vergelijking met de overige molens. Het model is echter een stuk ouder en is een exacte kopie van de molen die tot 1942 achter het NS Station stond. Voor de sloop werd de molen tot in detail gemeten, waarvan de tekeningen werden gebruikt voor de herbouw.
- Oliemolen De Zoeker: Deze molen bestaat al sinds 1672, de onderkant is zelfs nog ouder en was onderdeel van de Beemstermolens die werden gebruikt voor de eerste grote droogmakerij. Ook deze molen stond eerst op een andere plaats, maar werd in zijn geheel verhuisd en geplaatst op het onderstel van een molen die was afgebrand. Deze molen werd gebruikt om oliehoudende zaden te verwerken, even werd hier ook verf gemalen, maar daarna kreeg het weer de originele functie. Tot er cacaoafval werd verwerkt en hij in 1940 uit de running raakte.
- Oliemolen de Bonte Hen: Op de originele plek van deze molen stond tot 1693 een houtmolen De Kip, nadat deze werd gesloopt kwam er een oliemolen die tot 1926 actief was. In 1973 werd de molenrestant toegevoegd aan de collectie van molens in de Zaanse Schans en werd hij gerestaureerd.
Molenmuseum
Het Molenmuseum is een interactieve / multimediale expositie die betrekking heeft over de handel, cultuur en rijkdom, maar ook over hard werken, armoede en sociale ontwikkeling in deze regio. Zo is er onder andere een 11 meter breed panoramaschilderij met de molens van rond 1800 en een interactieve maquette waarop alle molens in beeld zijn gebracht.
Vanaf de bovenste verdieping heb je uitzicht over de polder en kom je ook meer te weten over de lokale flora en fauna.
Meer informatie vind je hier.
Dutch Boat Experience
Vanaf de Zaanse Schans kun je ook aan boord stappen van een rondvaartboot die je de omgeving en de molens vanaf het water laat zien.
Zaanse Schans Card
Heb je geen museumjaarkaart, dan kun je de Zaanse Schans Card aanschaffen. Hiermee krijg je gratis toegang tot zeven musea op de Zaanse Schans waaronder het Zaans Museum met de Verkade Experience, het Wevershuis, ambachtshuisjes, de verfmolen De Kat en houtzaagmolen ’t Jonge Schaap.
Zoals ze zelf zegt is ze besmet met het reisvirus en eist ze het liefste de hele wereld over. Ook gaat ze graag op ontdekking in eigen land en probeert de vele uurtjes achter de laptop te compenseren met quality time doorbrengen met het gezin.Ze is altijd in voor een spontane actie.
- Kerst in Straatsburg: Verken de Betoverende Kerstmarkten - 13 februari 2025
- Leerdam; AquaZoo Leerdam & Natuurspeeltuin Varsseveld - 13 februari 2025
- Historyland; museum & historisch themapark met waterpark - 11 februari 2025
Leave a comment